شدت يافتن آن نيز منتسب به اوست .
همان طور كه اگر بيمار دارو بخورد ، خداوند او را شفا مى دهد ، متقابلاً اگر ناپرهيزى كند ، خداوند او را بيمارتر مى كند . درد و درمان ، دو پديده اند و هر دو نهايتا به دست خداوند و منوط به مشيت او هستند . اما اين اختيار به انسان داده شده است كه زمينه پديد آمدن درد و يا موجبات بروز درمان را خود فراهم كند .

2 . قساوت قلب

يكى ديگر از نام هاى بيمارى روحى و عقلى انسان در قرآن كريم «قساوت» است . در اين كتاب آسمانى ، مجموعا هفت بار و در ضمن شش آيه ، ^۱ بيمارى قساوت و مانعيت آن از شناخت هاى عقلى و قلبى مطرح شده است .

بيمارى قساوت چيست؟

كلمه قساوت و نيز قسوت مصدر و به معناى سخت شدن است . مفردات القرآن در توضيح كلمه قسوت مى نويسد :
القسوة غلظ القلب ، و أصله من حجر قاسٍ.^۲قسوت عبارت است از سختى دل ، و ريشه آن از سنگ سخت است.
قساوت نوعى بيمارى روانى و عقلى است كه در اثر آن ، زمينه شناخت حقيقت و پذيرش حق در انسان نابود مى شود . كسانى كه مبتلا به بيمارى قساوت هستند گوششان به سخن حق بدهكار نيست و حرف حق در آنان اثر نمى كند و به گفته شاعر :

دانم اى ناله در آن دل ز چه تأثير نكردىرخنه در سنگ محال است تو تقصير نكردى

در اين جا اين سؤال پيش مى آيد كه بيمارى عقلى منافقان در نتيجه هوسرانى آنان ، معقول و منطقى است ، ولى چرا خداوند ، به جاى درمان ايشان مرض آنان را بيشتر مى كند؟!
قرآن كريم در ذيل همين آيه ، خود پاسخ اين سؤال را داده و مى فرمايد :
«بِمَا كَانُواْ يَكْذِبُونَ» .
يعنى چون دروغ مى گويند و آيات الهى را عملاً تكذيب مى كنند . چون آنچه را كه فهميده اند درست است از روى تعصب و لجاجت نمى پذيرند ، و بالاخره ، چون غبار كفر و نفاق آينه عقل آنان را تيره و تار كرده است و افزايش تدريجى اين غبارها موجب شدت يافتن بيمارى آنان مى شود . ^۱ مانند كسى كه مبتلا به بيمارى سرماخوردگى است و طبيب به او مى گويد سركه براى تو خوب نيست ، ولى بيمار به جاى داروى سرماخوردگى سركه مى خورد و در نتيجه بيمارى او شدت مى يابد .
پيامبران الهى ، اطباى بيمارى هاى روحى و عقلى انسان اند . مى گويند براى غبارروبى آينه عقل و درمان بيمارى هاى انديشه ، انسان بايد از داروى تقوا استفاده كند . حال اگر كسى به جاى استفاده از داروى تقوا ، با زهر هوس و زنگار ظلم و كفر و اسراف و فسق ، خود را آلوده تر ساخت ، بيمارى او شدت مى يابد ، تا آن كه مرگ عقلى او فرا رسد و هلاك گردد .
بنا بر اين ، منافقان در حقيقت ، خود عامل شدت يافتن بيمارى خويش اند و اين كه قرآن مى گويد خداوند بيمارى آنان را افزايش مى دهد بدين معنا نيست كه خداوند با آنان دشمنى دارد ، بلكه همان طور كه قبلاً (در مورد مانعيت ظلم و كفر و اسراف و فسق از شناخت هاى عقلى و قلبى) توضيح داده شد ، چون همه پديده هاى جهان بالأخره منتسب به آفريدگار جهان است ، بيمارى منافقان و