301
مباني شناخت

مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَا يَظُنُّونَ . 1
و [كافران] گفتند : زندگى بجز همين زندگى ما در دنيا نيست كه بعضى مى ميريم و بعضى ديگر زنده مى شويم و چيزى جز «دهر» ما را نابود نمى كند . آنان را دانشى به آنچه مى گويند نيست و بجز گمان و پندار ، دليلى بر ادّعاى خود ندارند» .

2 . كفر علمى

كفر علمى عبارت است از پنهان كردن و كتمان علم با ادّعاى جهل ، يا ادّعاى علم توسّط كسى بر خلاف آنچه مى داند .
كسى كه مى داند حق چيست و يا با كيست ، ولى از روى تعصّب يا سودجويى مى گويد نمى دانم ، يا مى گويد حق با ديگرى است و يا چيز ديگرى است ، او عالمِ كافر است .
اين كفر ، از ديدگاه عقل ، بدترينِ انواع كفر است و در قرآن و احاديث اسلامى سخت مورد نكوهش قرار گرفته است . 2
امام صادق عليه السلام در تبيين اين نوع از كفر مى فرمايد :
وجه ديگر از انكار ، عبارت از انكار بر شناخت است ؛ يعنى انكار كننده با اين كه حق براى او ثابت شده است ، آن را انكار مى كند . 3
سپس امام عليه السلام دو نمونه از كفر علمى را كه در قرآن آمده است ، مطرح مى كند : يكى در مورد فرعون و هوادارانش ، و دوم در مورد يهود مدينه .
در مورد نمونه اوّل در سوره نمل آمده است :
«وَجَحَدُواْ بِهَا وَ اسْتَيْقَنَتْهَآ أَنفُسُهُمْ ظُـلْمًا وَ عُلُوًّا ... . 4

1.. جاثيه : آيه ۲۴ .

2.. ر . ك : ميزان الحكمة : باب ۲۸۱۱ (ميثاقُ التّعليم والبيان) وباب ۲۸۱۲ (التحذير من كتمان العلم) .

3.. الكافى : ج ۲ ص ۳۸۹ ح ۱ .

4.. نمل : آيه ۱۴ .


مباني شناخت
300

به استثناى چند موردِ انگشت شمار (كمتر از ده مورد) ، اين كلمه در معناى سوم به كار رفته است .

اقسام كفر نكوهيده و مذموم

كفر نكوهيده بر چهار قسم است : كفر جهلى ، كفر علمى ، كفر نعمت ، كفر معصيت .

1 . كفر جهلى

كفر جهلى عبارت از پنهان كردن جهل با ادّعاى علم نسبت به مجهول است . كسى كه از روى تعصّب و لجاج و برترى جويى و يا به هر انگيزه ديگر ، جهل خود را كتمان مى كند و مدّعى دانستن چيزى مى شود كه آن را نمى داند ، از ديدگاه عقل ، مذموم و محكوم است .
اگر جاهل ، جهل خود را با ادّعاى علم و انكارِ آنچه نمى داند پنهان نكند ، نسبت به حقيقت جاهل است ، ولى كافر نيست . به گفته امام صادق عليه السلام :
لو أنّ العِبادَ إذا جَهِلوا وقفوا ولم يَجحَدوا ، لم يَكفروا . 1 اگر بندگان خدا وقتى چيزى را نمى دانند ، در اظهار نظر توقّف كنند و آنچه را نمى دانند انكار نكنند ، كافر نمى شوند .
ولى اگر جاهل با انكار آنچه نمى داند ، مدّعى علم شود و با اين ادّعا بر جهل خود سرپوش بگذارد ، علاوه بر اين كه جاهل است ، كافر نيز هست .
امام صادق عليه السلام در تبيين اقسام كفر در قرآن كريم ، نخستين قسم را كفر جهلى مطرح مى كند و كفرِ «دهريّه» را از اين قبيل مى داند و در اين زمينه به آيه بيست و چهارم سوره جاثيه استدلال مى فرمايد كه چنين است :
«وَ قَالُواْ مَا هِىَ إِلَا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَ نَحْيَا وَ مَا يُهْلِكُنَآ إِلَا الدَّهْرُ وَ مَا لَهُم بِذَ لِكَ

1.. الكافى : ج ۲ ص ۳۸۸ ح ۱۹ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 481460
صفحه از 484
پرینت  ارسال به