باور .
كسى كه معتقد به چيزى مى شود كه واقعيت ندارد ، جايگاه و قانون واقعى آن چيز را در نظام هستى از نظر عقيدتى رعايت نكرده است . بر اين اساس از ديدگاه اسلام توحيد عدل است و شرك ظلم؛ توحيد عدل عقيدتى است و شرك ظلم عقيدتى . موحد از نظر عقيده و باور ، عادل است ؛ چون جايگاه واقعى آفريدگار جهان را در نظام هستى رعايت كرده است ، ولى مشرك ظالم است ، زيرا جايگاه واقعى آفريدگار هستى را در عقيده رعايت نكرده است . قرآن كريم از شرك به عنوان ظلمى عظيم و ستمى بزرگ ياد مى كند و مى فرمايد :
«إِنَّ الشِّرْكَ لَظُـلْمٌ عَظِيمٌ .^۱
شرك قطعا ستمى بزرگ است» .

ظلم فردى

ظلمِ فردى عبارت است از رعايت نكردن جايگاه واقعى امور در مورد حقوق خود . كسى كه كارى مى كند كه براى جسم و يا جان او در حال حاضر و يا در آينده زيان آور است ، به حق فطرى و طبيعى خود تجاوز كرده ، از قانون نظام هستى در مورد خويش تخلف ورزيده و به خود ستم روا داشته است .
در متون اسلامى از نافرمانى خداوند به ظلم به نفس و ستم به خويش تعبير شده است .
در داستان آدم و حوا آمده است كه وقتى هر دو از شجره منهيه خوردند ، متوجه شدند كه اين عمل به زيان آن دو تمام شد ، لذا در مقام توبه و عذر خواهى از خداوند گفتند :
«رَبَّنَا ظَـلَمْنَآ أَنفُسَنَا . ²

چون امام سر سفره غذا نشسته بود آن مرد اشاره به سفره كرد و گفت : اگر هر چيز قانون و مقرراتى دارد ، قانون اين سفره چيست؟
امام فرمود : قانون اين سفره آن است كه وقتى گسترده مى شود خدا را ياد كنى و وقتى جمع مى شود خدا را ستايش نمايى و آنچه را زير آن مى ريزد جمع كنى .
آن مرد گفت : قانون و مقررات اين كوزه اى كه در كنار شماست چيست؟
امام فرمود : اين است كه از گوشه آن و از جاى شكسته آن نياشامى . . . ^۱
بنا بر اين مى توان گفت كه عدل عبارت است از رعايت قانون نظام هستى و ظلم عبارت است از نقض اين قانون .

انواع ظلم و عدل

آنچه عامه مردم از كلمه ظلم مى فهمند ، عبارت است از تجاوز به حقوق ديگران و آنچه از كلمه عدل مى فهمند ، عبارت است از تجاوز نكردن به حقوق ديگران . و بدين جهت در فرهنگ جوامع مختلف و مكتب هاى گوناگون ، ظلم و عدل ، يك نوع بيشتر ندارند و آن ، ظلم اجتماعى و عدل اجتماعى است .
ولى با توجه به ريشه كلمه ظلم و عدل (كه ظلم به معناى عدم رعايت جايگاه و حد واقعى امور ، و عدل به معناى رعايت اين حد و جايگاه و به عبارت ديگر ، ظلم به معناى تخلف از قانون نظام هستى ، و عدل به معناى عدم تخلف از اين قانون است) ، اسلام نوآورى عميق و جالبى در مورد انواع ظلم و عدل دارد .
از ديدگاه اسلام عدل بر سه قسم است : عدل عقيدتى ، عدل فردى ، عدل اجتماعى . و ظلم نيز داراى همين اقسام است . اين نحوه تقسيم در مورد مفهوم عدل و ظلم ، در هيچ فرهنگى ديده نمى شود .

ظلم عقيدتى

ظلم عقيدتى عبارت است از رعايت نكردن جايگاه واقعى امور در عقيده و