207
مباني شناخت

بلكه آدمى به تدريج آن خصوصيات را كسب كرده است ، مثل خواندن ، نوشتن و آگاهى بر علوم و فنون مختلف كه انسان از ابتداى آفرينش ، اين علوم و فنون را نمى داند ، بلكه به تدريج آنها را كسب مى كند .
اين ويژگى ها را صفات اكتسابى يا ويژگى هاى غير فطرى مى نامند .

شناخت هاى فطرى

با توجه به آنچه درباره معناى صفات فطرى بيان شد ، معناى «شناخت هاى فطرى» عبارت از شناخت هايى است كه مانند ساير ويژگى هاى فطرى از آغاز آفرينشِ انسان همراه او بوده است . يعنى همان طور كه سياهى و سفيدى ، و زشتى و زيبايى ، از آغاز آفرينش انسان با او همراه بوده است ، انسان ، داراى شناخت هايى است كه از آغاز آفرينش با او بوده و در سرشت و طبيعت او قرار داشته است .
در اين جا مسئله ديگرى مطرح مى شود و آن «امكان شناخت هاى فطرى» است .
آيا اصولاً امكان دارد كه انسان داراى شناخت هاى فطرى باشد يا خير؟

ب ـ امكان شناخت هاى فطرى

مسئله اين است كه آيا ممكن است انسان در آغاز تولد ، يعنى در آن وقت كه به صورت جنين در شكم مادر است ، شناخت يا شناخت هايى داشته باشد؟
پاسخ اين سؤال به طور فشرده اين است كه اگر مقصود از شناخت ، شناخت بالقوه باشد ، آرى واگر مقصود ، شناخت بالفعل است ، خير و منظور از شناخت هاى فطرى شناخت هاى بالقوه است .
توضيح اين كه شناخت ها به دو دسته تقسيم مى شود : دسته اول شناخت هاى بالفعل و دسته دوم شناخت هاى بالقوه . شناخت هاى بالفعل عبارت از


مباني شناخت
206

فطرت عبارت از آفرينشى است كه بر آن اساس فرزند در رحم مادر آفريده شده است.
در اقرب الموارد نيز فطرت اين طور معنى شده است :
الفطرةُ هى الصفةُ التى يَتَّصف بها كلُّ موجودٍ فى اوَّلِ زمانِ خِلقته.۱فطرت عبارت از صفتى است كه هر موجودى در آغاز آفرينش به آن متصف است.
بنا بر اين ، از حيث لغت ، هر صفت و خصوصيتى كه ريشه در حقيقت انسان داشته باشد ، با ذات انسان آميخته باشد و از آغاز آفرينش همراه او باشد ، آن صفت فطرى است .
به عبارت ديگر ، صفات انسان به دو دسته تقسيم مى شود : دسته اول صفات فطرى ، دسته دوم صفات اكتسابى .

صفات فطرى

اين صفات ، عبارت از ويژگيهايى است كه از آغاز آفرينش همراه انسان بوده است . يكى سفيد است ، يكى سياه و ديگرى سرخ ؛ يكى زيبا و ديگرى زشت؛ يكى تندخوست و ديگر طبعى ملايم دارد؛ يكى باهوش و زيرك است و ديگرى كند ذهن و بى استعداد؛ و . . . اين صفات ، آميخته با ذات انسان و از آغاز آفرينش همراه اوست . لذا آنها را ويژگى هاى فطرى مى نامند ، زيرا لازمه خلقت و فطرت و طبيعت انسان است . و به همين جهت «فطرت» به سرشت و نهاد و طبيعت ترجمه شده است .

صفات اكتسابى

در مقابل صفات فطرى ، صفاتى هست كه از آغاز آفرينش همراه انسان نبوده ،

1.أقرب الموارد : ج ۲ ص ۹۳۳ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 483560
صفحه از 484
پرینت  ارسال به