تفسير روايى به روايتى ديگر

چكيده

شيوه مرسوم تفسير روايى ، گردآورى رواياتى است كه به صورت مستقيم ، به يك آيه يا سوره ناظرند. اين شيوه اگرچه معمول بوده ، اما عمومى و يا هميشگى نبوده است . شيوه كامل تر آن است كه پا از دايره روايات تفسيرى بيرون بنهيم و روايات مرتبط ديگر را ، هر چند در تفسيرهاى روايى نيامده ، به دست آوريم . به سخن ديگر ، كتاب هاى متداول تفسير روايى نه جامع هستند و نه مانع و از اين رو ، براى تكميل آنها بايد كوشيد.
كليدواژه ها : تفسير روايى ، روايات تفسيرى ، تفسير نقلى ، ارتباط قرآن و حديث .

درآمد

اين مقاله بر مبناى پذيرش حجّيت روايات در عرصه تفسير و تأويل قرآن شكل گرفته و تنها به چند و چون شيوه دستيابى به آنها به مفهوم آراى پيشوايان دينى در اين عرصه و در عصر حاضر مى پردازد . آن گونه كه پيشينه تفسير روايى نشان مى دهد ، از آغازين روزهاى نزول قرآن ، اصحاب پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در هر جا كه بخشى از آيه مورد تلاوت و يا احتجاج برايشان نامعلوم بود ، به حضرتش مراجعه مى كردند و اشكال خود را پرسيده ، پاسخ حَلّى خود را دريافت مى نمودند . ^۱
اين سيره ، نزد شيعه ، با مراجعه به امام على عليه السلام و ديگر امامان عليهم السلام ادامه يافت .
گاه نيز ائمه عليهم السلام بى آن كه پرسشى ، حداقل شفاهى ، در ميان باشد ، خود به تبيين مراد و

آن ، سه شب مانده از رجب است.
در پايان ، بر اين مسئله تأكيد مى ورزيم كه نقد معتدلانه به هيچ روى ، ردّ و انكار خيل عظيمى از روايات را بر نمى تابد ، و معيارهاى نقد محتوايى ، ورود انگيزه هاى شخصى و هواى نفسانى را به عرضه نقد نمى پذيرد .
نقد حديث نيز ، شيوه ها ، ضابطه ها و عملكردهاى ويژه خود را دارد ، و خوشبختانه پيشينه فرهنگى حديث از اين اندوخته علمى ، پر بهره است. ما نمونه هاى بسيارى را در مقاله عرضه حديث ارائه داده ايم ، و ضميمه آنها به اين مقاله ، مى تواند شاهد ادعاى ما باشد . مشتاقان به آگاهى بيشتر از نقد حديث را به كتاب وضع و نقد حديث از همين قلم ارجاع مى دهم . ¹