133
در پرتوِ حديث

نهفته و لطايف ناگفته آنان را بازگو كرده است. او براى رسيدن به اين مقصود ، از همه اندوخته غنى علمى خويش بهره برده ، و ادب وفقه و اصول و تفسير را به منظور استخراج اين بديعه هاى نغر ، يك جا مورد استفاده قرار داده ، واز قاعده هايى بهره گرفته كه گرچه ناگفته اند ، اما ناپيدا نيستند. ما با قالب بندى آنها و دادن يك سير منطقى ، سعى در گردآورى و دسته بندى تلاش هاى فقه الحديثى او در محدوده شرح بزرگش روضة المتقين داريم . روضة المتقين ، شرح عربى او بر كتاب من لا يحضره الفقيه ، يكى از كتب اربعه حديث شيعه است . از ويژگى هاى كتاب من لا يحضره الفقيه و به تبع آن روضة المتقين ، آن است كه افزون بر احاديث فقهى ، بر احاديث اخلاقى و موعظه ها نيز مشتمل است و توان شارح را در هر دو حوزه وسيع فقه و اخلاق ، نمود مى دهد . چهار جلد اين شرح به تفصيل ديده شده است ۱ و به يكى دو جلد در مناسبت هاى خاص مراجعه كرده ام . از اين رو ، جاى تحقيقى جامع تر و با ارائه شواهد بيشتر موجود است ، و كمبود منابع و متون در زمينه فقه الحديث ، ايجاب مى كند كه انديشمندان جوان ، نوشته هايى نوتر و عميق تر را ارائه دهند .
ما ابتدا فقه الحديث را از ديدگاه مقبول معاصر تعريف مى كنيم و جايگاه و اهميت آن را بازگو كرده ، و سپس سير منطقى و متداول فهم حديث ، به ويژه احاديث نيازمند به شرح و تفسير را بر شمرده و ضمن توضيح مختصر هر مرحله ، مصداق ها و نمونه هايى از فعاليت هاى انجام پذيرفته از سوى محمّد تقى مجلسى رحمه الله را ارائه مى دهيم .

تعريف فقه الحديث

فقه الحديث ، دانشى است كه به بررسى متن حديث مى پردازد و با ارائه مبانى و سير منطقى فهم آن ، ما را به مقصود اصلى گوينده حديث نزديك مى گرداند. ۲
اين مبانى و شيوه ها كه از قواعد ادبى ، اصولى و كلامى و ديگر قوانين عقلى و عقلايى استخراج گشته است ، و در قالب يك سير منطقى و جريان پويا تعريف مى گردد ، ما را در يافتن معناى اصلى حديث و فهم درست و برتر مقصود آن و نيز جاى دادنش در يك نظام

1.؟؟؟ ، ج ۱ ، ۸ ، ۱۲ و ۱۳ .

2.براى آگاهى بيشتر از تعريف و نيز ديدگاه هاى ديگر ، بنگريد : روش فهم حديث ، ص ۷ .


در پرتوِ حديث
132

تلاش هاى علّامه محمّدتقى مجلسى در فهم متن

چكيده

فقه الحديث ، به عنوان يك دانش و قواعد در قالبْ درآمده ، نخستين گام هاى خود را بر مى دارد. آنچه كه مى تواند اين گام ها را استوار و پابرجا گرداند ، بهره گيرى از ذخاير ارزشمند محدثان سختكوش شيعى است كه به تنهايى ، كتاب هاى بزرگ حديثى را شرح داده و در حلّ مشكلات متن و مقصود احاديث ، از كوشش هاى ادبى تا فهم هاى هنرى ، و از كاوش هاى زبانى تا گردآورى و ارائه قرينه هاى مقامى و كلامى ، فروگذار نكرده اند .
مقاله پيش رو و مقاله در پى اين نوشته ، عرضه دسته بندى كوشش هاى گسترده محمّد تقى مجلسى است كه مطابق با آنچه در فصل «سير فهم حديث» از كتاب روش فهم حديث پيشنهاد شده است ، در دو مرحله «فهم متن» و «فهم مقصود» و نيز بررسى «پيش نيازهاى فهم» ، طرح مى شود. در مبحث «پيش نيازهاى فهم» ، مسائلى را چون : توجه مجلسى رحمه الله به تصحيف ها وتقطيع ها ، نقل به معنا و چگونگى حل آنها از سوى او ، همراه نمونه هايى آورده ايم. در مرحله «فهم متن» ، تفسيرهاى لغوى مجلسى رحمه الله و به كارگيرى دانش هاى ادبى او ، در خور توجه است و نمونه هايى نيز ، توانمندى او را در شرح اصطلاح ها نشان مى دهد ، و آشنايى او با زبان ادبى برخى احاديث و نيز فهم زيبايى شناسانه او را برمى نمايد.
كليد واژها: فقه الحديث ، محمّد تقى مجلسى ، روضة المتقين ، شرح من لا يحضره الفقيه ، فهم متن ، تأويل متن.

درآمد

محمّد تقى مجلسى رحمه الله ، از زمره محدّثان فهيم و فقيهى است كه تنها به ذكر اخبار ونقل روايات بسنده نكرده ، بلكه به شرح و تفهيم بسيارى از احاديث همّت گماشته ونكات

  • نام منبع :
    در پرتوِ حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 299454
صفحه از 410
پرینت  ارسال به