257
آسيب شناختِ حديث

چکيده

آدمي، تحت تأثير گرايش‌هاي دروني خويش است. از اين رو، گاه پژوهشگر به دنبال حقيقت نيست؛ بلکه در پى عرضه رأي خود در نقاب دين و حديث است.
گاه افراد تحت تأثير گرايش‌ها و خواسته‌هاي دروني، احاديثي را تعميم مي‌بخشند و يا تخصيص مي‌زنند و يا به گونه دلخواه خود، تفسير مي‌کنند.
براي رويارويي با تأثير گرايش‌هاي دروني بر شناخت و فهم حديث، نخستين و مهم‌ترين کار، تهي کردن خود از هواهاي نفساني است.
دانسته‌ها نيز در فرآيند فهم دخالت مي‌کنند. عقايد، باورها و نگرش‌ها و هويت تاريخي و بومي هر فرد، آگاهانه و يا ناخودآگاه، در تعامل او با متون ديني، اثر مي‌گذارد و اگر به اين اثرات بي‌توجه باشيم و يا براي رهايي از آنها نکوشيم، ممکن است در دام تقليد گرفتار آييم و از اجتهاد و فهم مستقل بهراسيم.
همان‌گونه که دانسته‌هاي نادرست پيشين را بايد کنار بگذاريم، نبايد پيش‌فرض‌هاي درست را ناديده بگيريم. آنچه بر عهده ما است، آگاهي از وجود پيش‌فرض‌ها و دانستن اين نکته است که آنها چگونه در روند فهم و نقد و نتيجه‌گيري از متون، اثر ميگذارند.

پرسش و پژوهش

1. تحقيق کنيد که احاديث مشهور «سبعة أحرف»، درباره نزول و قرائت قرآن به چه آسيبي دچار شده‌اند.
2. نشان دهيد که چگونه از حديث «نَحنُ أصلُ کلُّ خيرٍ... وعدُوُّنا أصلُ کلُّ شرٍّ»، برداشت‌هاي هواپرستانه شده است.
3. احاديث نکوهش زنان را بدون در نظر گرفتن تمايلات شخصي، بررسي سندي و متني کنيد.
4. پيش دانسته هاى ما، چگونه روايات رفع قلم از شيعه در نهم ربيع الأول را غير قابل پذيرش مى کند؟
5. احاديث رؤيت خدا را بررسي کنيد و نظرات گروه‌هاي مختلف را در باره اين دسته روايات، به پيش‌فرض‌هايشان پيوند دهيد.
6. برخي از کلمات ناسزاگونه منسوب به امامان را بيابيد و در باره آنها تحقيق کنيد.
7. پذيرش ادّعاي اهل سنّت درباره عدالت همگاني صحابه پيامبر، چه اثرهايي بر پژوهش‌هاي حديثي گذاشته است؟
8. چگونه مي‌توان از تأثير منفي پيش‌دانسته‌ها در سير فهم حديث، برکنار ماند؟


آسيب شناختِ حديث
256

راه حلّ آسيب

همان گونه که دانسته‌هاي نادرست پيشين را بايد کنار بگذاريم، روشن است که پيش‌فرض‌هاي درست را نيز نبايد ناديده بگيريم. آنچه بر عهده ما است، آگاهي از وجود پيش‌فرض‌ها و نحوه تأثير آنها در روند فهم و نقد و نتيجه‌گيري از متون است. اين آگاهي به ما کمک مي‌کند تا محتواي خالص حديث را از آنچه به آن ضميمه شده است، جدا کنيم و مقدار و اندازه دلالت هر متن را نيز آشکار کنيم. در نتيجه اين آگاهي، مي‌توانيم آنچه را در آغاز فهميده‌ايم، نقد کنيم و در صورت کشف نادرستي پيش‌فرض خود، مفهومي نو و متفاوت از مفهوم اوّليه را عرضه کنيم. اين توجه و هشياري، راه ارزيابي هميشگي آنچه را بر متن بنا نهاده‌ايم، هموار مي‌سازد. براي رسيدن به اين آگاهي، بايد بتوانيم ابتدا سکوت را بر بيرون و درون خود حاکم کنيم. پيش از شنيدن و خواندن کامل و دقيق آنچه متن مي‌گويد، هيچ نگوييم و انديشه‌هاي دروني خود را از راهيابي به مسير دريافت و رهيافت مفاهيم در حال ورود به عرصه ذهن بازداريم. آنگاه با مرحله‌بندي جزء به جزء فرآيند فهم و نتيجه‌گيري، و ترسيم ذهني يک يک مقدمات، ترتيب منطقي و روندنماي تحقق آن را از ابتدا تا به انتها بازسازي کنيم و هر مرحله و گزاره کوچک‌تر را مانند يک طراح و معمار با تجربه دوباره بررسي کنيم. در اين بررسي، آنچه داريم و مفروض گرفته شده، با آنچه از متن حديث برگرفته شده، سنجيده مي‌شود. اگر مقدّماتِ به کار رفته در روند استدلال و نتيجه‌گيري، با مفاد مستقيم و برآمده از متن، همپوشي نداشته و مشتمل بر گزاره‌هايي باشد که از متن فهميده نمي‌شوند، نشانه وجود پيش‌فرض در استنباط و استدلال است. پس از استخراج اين پيش‌فرض‌ها و اثبات درستي و يا نادرستي آنها، چگونگي و اندازه تأثير هر يک را در نتيجه نهايي، بازيابي مي‌کنيم.

  • نام منبع :
    آسيب شناختِ حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    زائر
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 275097
صفحه از 320
پرینت  ارسال به