175
آسيب شناختِ حديث

چکيده

تتبّع ناقص، زمينه فهم احاديث نايافته را از ما مى‌گيرد و توان دخالت دادن آنها را در آنچه يافته‌ايم، از ميان مى‌بَرَد، در حالى كه محتمل است قيد مهمي براى يافته‌ها باشند.
توجّه به گزارش‌هايى که سيره رفتاري پيشوايان معصوم را حكايت مي‌کند، مکمّل تتبّع در سخنان و رفتار امامان است، امّا گاه از آن، غفلت مي‌شود.
توجّه به تنها يک دسته از احاديث متعارض، و يا بسنده کردن به احاديث فرقه‌اي خاص، بدون همراه کردن احاديث ديگران، و نيز کنار نهادن احاديث ضعيف السند، برخاسته از ضعف روش پژوهش حديثي است.
در سيره قدما، سنجش متون و کنار هم نهادن مضمون‌ها براي رسيدن به يک نتيجه منطقي و معتبر، بر بحث سندي و حذف يک دسته احاديث، تقدّم رُتَبي داشته است. پس از قرن هفتم و تقسيم چهارگانه حديث بر اساس سند، برخي پژوهشگران احاديث ضعيف السند را يکسر کنار مي‌نهند، حتّي اگر محتوايي معتبر و مقبول همگان داشته باشد.
تعداد معتنابهي از احاديث ضعيف السند، به وسيله قرينه هاى متعدّد، مانند قرآن، عقل و اجماع، اعتبار مى يابند و مطابق با تقسيم‌بندي کهن حديث، معتبر، مقبول و حتّي گاه صحيح، قلمداد مي‌شوند و مي‌توانند مبناي حکم شرعي قرار گيرند.
توجّه به احاديث و گفته هاى پيشوايان اهل سنّت و حتّى فتاواى فقيهان آنان، افزون بر اين که در برخي جاها متون قابل اتّکايي در اختيار ما مي‌نهد، در فهم بهتر روايات و فقه شيعه نيز مؤثّر است.


آسيب شناختِ حديث
174

زمينه سوم: احاديث ديگر فرقه‌ها

نمود ديگر آسيب برخورد گزينشي، ناديده گرفتن و بي‌فايده ديدنِ احاديث ديگر فرقه هاى مذهبى (همچون زيديه و اهل سنّت) است. برخي با استناد به برخي احاديث، و بعضي نيز بدون استناد، هر حديث غير شيعي را رد مي‌کنند، حتّي اگر راويان آن حديث، موثّق و راستگو باشند و تنها ضعفشان، باور و گرايش مذهبي‌شان باشد. اينان، حديث موثّق ۱ را از دايره اعتبار، بيرون مي‌کنند و از اين رو، قرينه‌هاي متعدّدي را از دست مي‌نهند. اينان احاديث متعدّد و کاربردي مهمّي، مانند احاديث سَکوني و نُوفِلي در ابواب گوناگون قضا و جزا، و احاديث عمومي و ضابطه‌سازي، مانند «نَهَي النبيِّ عَن بَيعِ الغَرَرِ» و «صَلُّوا کما رأيتُمونِي أُصَلِّي»، از اين قبيل‌اند.
توجّه به احاديث و گفته هاى پيشوايان اهل سنّت و حتّى فتاواى فقيهان آنان، افزون بر اين که در برخي جاها، متون قابل اتّکايي در اختيار ما مي‌نهد، در فهم بهتر روايات و فقه شيعه نيز مؤثّر است. در ميان فقيهان گذشته نيز شيخ طوسي و علاّمه حلّي، از بزرگ‌ترين فقيهان شيعه‌اند که به روايات و فقه اهل سنّت، توجّه داشته‌اند. المبسوط و الخلاف، از شيخ طوسي و تذکرة الفقهاء و مختلف الشيعة از علامه حلّي، کتاب‌هاي بزرگ و دائرة المعارف‌گونه در اين زمينه‌اند. ما نمونه‌هايي از به ‌کار گيري روايات اهل سنّت در تصحيح متون تاريخي، تقويت ادعيه و اذکار و زيارات و حتّي شاهد جمع براي حلّ تعارض روايات، سراغ داريم که بي‌توجّهي به هر يک از آنها مي‌تواند در نتيجه‌گيري از احاديث، اثر بگذارد.

1.حديث موثّق، حديثي است که سند آن به معصوم متّصل باشد و عالمان شيعه، راويانش را به رغم انحراف عقيدتي برخي از آنها، توثيق کرده باشند.

  • نام منبع :
    آسيب شناختِ حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    زائر
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 275064
صفحه از 320
پرینت  ارسال به