۱۰۷۴۹.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إذا كُنتَ دَخَلتَ في صَلاتِكَ فعلَيكَ بالتَّخَشُّعِ و الإقبالِ على صَلاتِكَ؛ فإنَّ اللّهَ تعالى يقولُ : «الذينَ هُم في صَلاتِهِم خاشِعُونَ» . ۱
(انظر) البدعة : باب 335 . عنوان 143 «الخشوع» .
2246
تَفسيرُ الخُشوعِ
۱۰۷۵۰.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آلهـ لَمّا سُئلَ عنِ الخُشوعِ ـ: التَّواضُعُ في الصَّلاةِ، و أن يُقبِلَ العَبدُ بقَلبِهِ كُلِّهِ على رَبِّهِ. ۲
۱۰۷۵۱.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ في قوِلِهِ تعالى :«الذينَ هُم في صَلاتِهِم خاشِعُونَ»ـ: الخُشوعُ غَضُّ البَصَرِ في الصَّلاةِ ۳ . ۴
۱۰۷۴۹.امام صادق عليه السلام :هرگاه وارد نماز شدى ، با خشوع باش و به نمازت توجّه قلبى داشته باش؛ زيرا خداوند متعال [ در توصيف مؤمنان ] مى فرمايد : «همانان كه در نمازشان خاشعند» .
2246
معناى خشوع
۱۰۷۵۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در پاسخ به اين پرسش كه خشوع چيست ـفرمود : فروتنى در نماز و اين كه بنده با تمام دلش به پروردگار خود رو كند .
۱۰۷۵۱.امام صادق عليه السلامـ درباره آيه: «همانان كه در نمازشان خاشعند» ـفرمود : خشوع ، عبارت است از فروهشتن چشم در نماز . ۵
1.الكافي : ۳/۳۰۰/۳ .
2.دعائم الإسلام : ۱/۱۵۸ .
3.دعائم الإسلام : ۱/۱۵۸ .
4.قال الطبرسي رحمه الله في ذيل قوله تعالى : «و الذينَ هُم في صلاتِهِم خاشِعُونَ» : أي خاضعون متواضعون متذلّلون، لا يرفعون أبصارهم عن مواضع سجودهم، و لا يلتفتون يمينا و لا شمالاً، و روي أنَّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله رأى رجلاً يعبث بلحيته في صلاته، فقال : أما أنّه لَو خَشَعَ قَلبُهُ لَخَشَعَت جَوارِحُهُ، و في هذا دلالة على أنّ الخشوع في الصلاة يكون بالقلب و بالجوارح : فأمّا بالقلب فهو أن يفرغ قلبه بجمع الهمّة لها و الإعراض عمّا سواها، فلا يكون فيه غير العبادة و المعبود، و أمّا بالجوارح فهو غضّ البصر و الإقبال عليها و ترك الالتفات و العبث . مجمع البيان : ۷/۱۵۷ .
و قيل: الخشوع على ما في القرآن الكريم إنّما هو خشوع البصر كما في قوله تعالى: «خُشَّعا أبصارُهم» (القمر:۷)،و خشوع القلب كما في قوله عزَّ و جلَّ: «أ لَمْ يَأْنِ للذين آمَنُوا أنْ تَخْشَعَ قلوبُهُم لِذِكْرِ اللّه ِ» (الحديد : ۱۶)، و خشوع الصوت كما في قوله : «و خَشَعَتِ الأصواتُ للرَّحمنِ فلا تَسْمَعُ إلاّ هَمْسا» (طه : ۱۰۸)، و خشوع الصلاة محمول على المعاني الثلاث .
5.طبرسى رحمه الله ذيل آيه: «و همانان كه در نمازشان خاشعند» مى گويد : يعنى، خاضع و خاكسار و فروتنند . چشم خود را از جايگاه سجده شان برنمى دارند و به راست و چپ نمى نگرند . روايت شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مردى را ديد كه در نمازش با ريش خود بازى مى كند ، فرمود : «اين مرد اگر دلش خاشع بود، بى گمان اندامهاى او نيز خاشع بودند» . اين حديث نشان مى دهد كه در نماز بايد هم دل خاشع باشد هم اعضا . خشوعِ قلب، اين است كه نمازگزار همه فكر و ذهن خود را متوجّه نماز كند و دلش را از هر چه جز نماز، فارغ گرداند ؛ به طورى كه در آن، جز عبادت و معبود چيزى نباشد و خشوعِ اعضا اين است كه چشمش را فرو اندازد و به نماز توجّه كند و از التفات به اين سو و آن سو و بازى كردن [با ريش و جز آن ]خوددارى ورزد . نيز گفته اند : خشوع ، بر اساس آنچه در قرآن كريم آمده ، عبارت است از خشوعِ چشم ، چنان كه در آيه «ديدگانشان خاشع است» آمده است و خشوعِ دل چنان كه در آيه «آيا وقت آن نرسيده كه مؤمنان دلهايشان به ذكر خدا خاشع شود» آمده است و خشوعِ صدا چنان كه در آيه «و صداها براى خداى رحمان خاشع شد، پس چيزى جز زمزمه شنيده نشود» آمده است . خشوع در نماز، اين هر سه معنا را در برمى گيرد .
