«وَ جَعَلْنَا الَّيْلَ وَ النَّهَارَ ءَايَتَيْنِ فَمَحَوْنَآ ءَايَةَ الَّيْلِ وَ جَعَلْنَآ ءَايَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِّتَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ وَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسَابَ .^۱
و شب و روز را دو نشانه قرار داديم . پس نشانه شب را تيره گون و نشانه روز را روشنى بخش گردانيديم ، براى اين كه [ در آن ، ] فضلى از پروردگارتان بجوييد و براى اين كه شمار سال ها و حساب [ عمرها و رويدادها ] را بدانيد» .
اين ، بدان معناست كه تأمّل در نقش اساسى تاريخ در زندگى ، به روشنى ، آدمى را با آفريدگار حكيم جهانِ آفرينش آشنا مى سازد .

2 . ارزش دانش تاريخ و مورّخ

دانش تاريخ و بخصوص آشنايى با فلسفه تاريخ و علل رشد و انحطاط ملّت ها ، كارآمدترين علم در جهت رسيدن به برترين تمدّن ها و پيشگيرى از انحطاط و سقوط جوامع انسانى است .
مورّخ كاردان ، در واقع ، همانند كسى است كه به درازاى تاريخ ، عمر كرده و تجربه اندوخته است ، چنان كه امام على عليه السلام مى فرمايد :
إنّى و إن لَم أكُن عُمِّرتُ عُمُرَ مَن كانَ قَبلى ، فَقَد نَظَرتُ فى أعمالِهِم ، وَ فَكَّرتُ فى أخبارِهِم ، وَ سِرتُ فى آثارِهِم ، حَتّى عُدتُ كَأَحَدِهِم ، بَل كَأَنـّى بِمَا انتَهى إلَىَّ مِن أمرِهِم قَد عُمِّرتُ مَعَ أوَّلِهِم إِلى آخِرِهِم .^۲
من اگر چه عمر پيشينيانم را ندارم ، در كارهاى آنها نگريسته ام و در اخبار و سرگذشت آنان انديشيده ام و در آثار آنها سير كرده ام ، تا جايى كه همانند يكى از آنها شده ام ؛ بلكه به سبب آگاهى هايى كه از آنها به من رسيده است ، گويى با اوّلين آنها تا آخرينشان زندگى كرده ام .