613
تفسير قرآن ناطق

از گِردآورى احاديث در اين نظريه ، در مى يابيم كه جمله «بكم فتح اللّه وبكم يختم» مفهومى شناخته شده در ميراث حديثى شيعه است و اختصاصى به «زيارت جامعه كبيره» ندارد و از سويى اين جمله بيانگر نقش قانونگذارى امامِ معصوم است كه به آن «ولايت تشريعى» گويند و شريعت اسلام از آغاز تا فرجام نيازمند رهبرانى الهى بوده است تا با مراجعه به منابع علم خويش ، قانونِ بى خطاى الهى را در جامعه بگستراند .

نقش اهل بيت عليهم السلام در نظام تكوين

ولايت تكوينى ، يعنى قدرتى كه خداوند به انسانِ كامل ، واگذار كرده است تا او با اذن پروردگار ، در نظام آفرينش ، تصرّف كند. عبارت هاى پيشِ رو ، بيانگر ولايتِ تكوينى خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله است .

الف ـ بارش باران

جمله «بِكُم يُنَزِّلُ الْغَيث» ، به نقش حضور انسانِ كامل در جامعه بشرى اشاره دارد ؛ يعنى : به سبب حضور شما خاندانِ پاك پيامبر صلى الله عليه و آله است كه باران ، فرو فرستاده مى شود ، و يا اين كه : به درخواست و دعاى شماست كه آسمان ، رحمت خويش را بر زمين ، نازل مى كند و واسطه فيضِ باران ، وجود مقدّس معصوم عليه السلام است .

ب ـ پا بر جايىِ آسمان

معناى جمله «وَ بِكُم يُمْسِكُ السَّماء أنْ تَقَعَ عَلَى الأْرْض إلّا بِإذْنِهِ» ، اين است كه حركت كُرات در مدارِ مشخّص شده و برخورد نكردن آنها به يكديگر ، به سبب حضور امام معصوم عليه السلام در جامعه است و ثبات آسمان و كهكشان هايش ، به علّت وجود مقدّس معصوم است و اگر زمين ، لحظه اى از حجّت خدا خالى شود، هر آينه ، آسمان و زمين ، فرو خواهند ريخت. امام رضا عليه السلام فرموده است :
بِنا يُمسِكَ اللّهُ السَّماواتِ وَ الأرضَ أن تَزولا .۱

1.. كمال الدين ، ص ۲۰۲ ، ح ۶ .


تفسير قرآن ناطق
612

علّامه مجلسى ، در توضيح جمله «بِكُم يَختِم ؛ به شما پايان مى دهد» ، آورده است :
أي دَوْلَتُكُم آخِرُ الدُّوَل وَ الدَّولَةُ في الآخِرَة أَيضا لَكُم .۱يعنى : دولت شما ، آخرين دولت است و دولت در آخرت نيز از آنِ شماست .
پدر بزرگوار علّامه ، مجلسىِ اوّل نيز در توضيح دو جمله ياد شده ، گفته است :
[يعنى] اوّلين نورى كه خداوند ، ايجاد كرد ، نور شما (اهل بيت عليهم السلام ) بود ؛ و همچنين ، انبيا و اوصيا و خوبان ، به شما ختم مى شوند . ۲

نقش اهل بيت عليهم السلام در نظام تشريع

به نظر مى رسد هر چند آنچه علّامه مجلسى و پدر بزرگوار ايشان آورده اند ، در جاى خود ، درست است ؛ ليكن در تبيين مقصود از جمله «بِكُم فَتَح اللّهُ وَ بِكُم يَخْتِم» ، نارساست ، زيرا با مراجعه به ساير سخنانى كه از اهل بيت عليهم السلام روايت شده است ، مى توانيم معناى روشن ترى از آن ، در يابيم . براى نمونه ، از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه فرمود :
يا عَلىُّ ! إنَّ بِنا خَتَمَ اللّهُ الدِّينَ كَما بِنَا فَتَحَهُ .۳اى على ! خداوند ، دين را با ما به پايان بُرده ، چنان كه آن را با ما ، آغاز كرده است .
امير مؤمنان على عليه السلام نيز در روايتى مى فرمايد :
بِنا فَتَحَ اللّهُ الإسلامَ وَ بِنَا يَختِمُهُ .۴خداوند ، اسلام را با ما آغاز كرد و با ما ، به پايان مى بَرَد .
در حديثى ديگر ، امام رضا عليه السلام نيز همين مفهوم را در باره «دين » ، بيان مى فرمايد :
بِنا فَتَحَ اللّهُ الدِّينَ وَ بِنا يَختِمُهُ .۵خداوند ، دين را با ما آغاز كرد و به ما ، پايان مى بخشد .

1.بحار الأنوار ، ج ۱۰۲ ، ص ۱۴۳ .

2.شرح زيارت جامعه كبيره ، ص ۱۳۹ (به نقل از : لوامع صاحبْ قِرانى) .

3.. الأمالى ، مفيد ، ص ۲۵۱ ، ح ۴ .

4.. الإحتجاج ، ج ۱ ، ص ۵۴۴ ، ح ۱۳۱ .

5.. تفسير القمّى ، ج ۲ ، ص ۱۰۴ .

  • نام منبع :
    تفسير قرآن ناطق
    المساعدون :
    غلامعلي، احمد
    المجلدات :
    1
    الناشر :
    دارالحدیث للطباعة و النشر
    مکان النشر :
    قم المقدسة
    تاریخ النشر :
    1429 ق/1387 ش
    الطبعة :
    الاولي
عدد المشاهدين : 106139
الصفحه من 684
طباعه  ارسل الي