اهمّيت مقام رضا

مقام رضا، خشنودى از حق و بالاترينِ كمالات معنوى است كه مشتاقان پس از پشت سر نهادن درجات زهد و يقين ، به آن خواهند رسيد ، به گونه اى كه بالاترين درجه باور شهودى كه حقايق ، در آن آشكار مى شود، پايين ترين درجه مقام رضا خواهد بود. امام سجّاد عليه السلام ، در سخن زيبايى كه از ايشان روايت شده است ، مراتب زهد تا رضا (خشنودى) را چنين برشمرده است :
أعلَى دَرَجةِ الزُّهدِ أدنى دَرَجَةِ الوَرَعِ ، وَ أعْلَى دَرَجَةِ الوَرَعِ أدْنى دَرَجَةِ اليَقينِ ، وَ أعْلَى دَرَجَةِ اليَقينِ أدنى دَرَجَةِ الرِّضا .بالاترين درجه زهد ، پايين ترين درجه پارسايى است و بالاترين مرتبه پارسايى ، كمترين درجه يقين است و بالاترين درجه يقين، پايين ترين درجه خشنودى [ از خدا ] است.^۱
بازكاوى اين حديث ، ارزش مقام «رضا» را نشان مى دهد ؛ زيرا زهد ـ كه همان بى رغبتى به دنيا و رسيدن به آن ، بسيار مشكل است ـ ، در مقايسه با مقام رضا ، در پايين ترين مرتبه است و يا مقام يقين ـ كه اولياى خدا ، آرزوى رسيدن به آن مرتبه را دارند و پس از آن كه در مرتبه يقين قرار گرفتند، حقايق اشيا ، برايشان آشكار مى شود و هر آنچه را شنيده اند ، مى بينند و سير و سلوك خود را باور مى كنند ـ ، بسى پايين تر از مقام رضاست .
مقام رضا را آن چنان كه بايد ، نمى توان توصيف كرد و تنها بايد آن را از نشانه ها و ويژگى هايش شناخت. براى نمونه ، امام سجّاد عليه السلام ، بالاترين درجه يقين را ـ كه كمترين درجه رضامندى است ـ ، چنين توصيف فرموده است :
الرِّضا بِمَكروهِ القَضاءِ مِن أعلى دَرَجاتِ اليَقِينِ .^۲خشنود بودن به قضاى ناخوشايند [ خدا ] ، از بالاترين درجات يقين است.

( 70 )

۰.وَ صِرْتُم فى ذلِكَ مِنْهُ إلَى الرِّضا وَ سَلَّمْتُمْ لَهُ الْقَضاءَ .

۰.و به سبب آنچه انجام داديد ، به مقام رضا دست يافتيد و براى حكم الهى ، سر فرود آورديد ...

توضيح واژه ها

صِرْتُم : گرديديد، شديد. ^۱
الرِّضا : خشنودى ، رضايت . ^۲
سَلَّمْتُم : سپرديد ، تسليم كرديد ، سرْ فرود آورديد . ^۳
القَضاء : مقرّر كردن ، پايان دادن ، حتمى كردن ، سرنوشت . ^۴

شرح

اين عبارت را مى توان دو گونه معنا كرد : نخست ، آن كه اهل بيت عليهم السلام به سبب كوشش در راه خدا، خشنودى حق را به دست آورده اند و خداوند ، از رفتار آنان راضى بوده است . ديگر آن كه اهل بيت عليهم السلام به سبب كوشش در راه خدا و آشكار ساختن دعوت حق و بيان واجبات الهى و ... ، به مقام رضا ، دست يافته اند .
اين بحث ، چندان پُرفايده نيست ؛ زيرا كسى كه به مقام رضا برسد ، بى ترديد ، خشنودى خدا را هم فراهم آورده است. نكته مهم در اين عبارت از دعا ، بررسى مقام رضاست و تسليم بودن به قضاى الهى هم با تبيين مقام رضا ، روشن خواهد شد.