345
ميراث محدث اُرموي

[ اشتباهات واقعه در سند دعاى ندبه ]

در بيان اشتباهاتى كه در طى تتبّع و تفحّص نسبت به سند اين دعا و يا رواتى كه به نسبت بزوفرى معروف و منتسب هستند از علماى اعلام و فضلاى كرام ـ شكر اللّه مساعيهم ـ واقع شده است .
و بديهى است كه اظهار اين مدّعا از مثل حقير نسبت به فحول علما نهايت جسارت است ، الاّ اين كه اشتباه آنها از باب « إنّ الجواد قد يكبو » است و در يافتن و پى بردن نگارنده به آنها از باب اتّفاق و حسن تصادف است ، و به عبارت ديگر خطاى ـ آنها رضوان اللّه عليهم ـ و اصابه نگارنده ـ ختم اللّه له بالحسنى ـ مطابق گفتار سعدى است :
گه بود كز حكيم روشن راىبر نيايد درست تدبيرى
گاه باشد كه كودك نادانبه غلط بر هدف زند تيرى
و باللّه أستعين .
1 . از جمله رواياتى كه به طريق حتم در نقل سند آن اشتباه واقع شده ، روايتى است كه از كتاب شريف كنوز النجاح نقل كرده اند و آن روايت به قرار ذيل است :
سيّد جليل رضى الدّين على بن طاووس قدس سره در كتاب مهج الدّعوات ۱ گفته : و رأيت في كتاب كنوز النّجاح تأليف الفقيه أبي علي الفضل بن الحسن الطبرسي رضى الله عنه عن مولانا الحجة ـ صلوات اللّه عليه ـ ما هذا لفظه : روى أحمد بن الدربي ، عن خزامة ، عن أبي عبد اللّه الحسين بن محمد البزوفري ۲ ، قال : خرج عن الناحية المقدسة : من كان ۳ له الى اللّه حاجة
فليغتسل ليلة الجمعة بعد نصف الليل ، و يأتي مصلاّه ، و يصلّي ركعتين يقرأ في الركعة الاُولى الحمد ، فإذا بلغ « إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ » يكررّها مئة مرة ، و يتمم في المئة الى آخرها ، و يقرأ سورة التوحيد مرّة واحدة ، ثم يركع و يسجد و يسبّح فيها سبعة سبعة ، و يصلّي الرّكعة الثانية على هيئته ، و يدعو بهذا الدّعاء ؛ فاّنّ اللّه تعالى يقضي حاجته البتة كائنا ما كان ، إلاّ أن يكون في قطيعة الرّحم ، و الدّعاء : اللّهم ... إلى آخر الدّعاء و الرّواية كه در مهج نقل شده و با ص 294 از نسخ مطبوعه به طبع قطر وزيرى منطبق مى شود ۴ .
خاتم المحدّثين حاج ميرزا حسين النّورى قدس سره در باب 37 از ابواب كتاب صلاة كه باب استحباب الصلاة المرغبة ليلة الجمعة است و منطبق با ص 420 از جلد اول مستدرك ۵ مى شود گفته :
الشيخ أبو علي الفضل بن الحسن الطبرسي في كتاب كنوز النجاح ، عن أحمد بن الدربي ، عن خزامة ، عن أبي عبد اللّه الحسين بن محمد البزوفري ، قال : خرج . . الى آخر ما مرّ نقله .
و در كتاب نجم الثاقب در ذيل حكايت اول از حكايات باب هفتم گفته :
و اما دو ركعت نماز منسوب به آن حضرت ـ صلوات اللّه عليه ـ پس از نمازهاى معروفه است و جماعتى از علما آن را روايت كرده اند : اول شيخ طبرسى صاحب تفسير در كتاب كنوز النجاح روايت كرده از أحمد بن الدربي از خزامه از أبي عبد اللّه حسين بن
محمد بزوفرى و او گفته است ... ـ تا آخر حديث ـ .
نگارنده گويد : كفعمى نيز همين نماز را بدون سند نقل نموده است .
همين نماز را در ص 184 از مكارم الأخلاق به اين عبارت :
صلاة الكفاية : عن أبي عبد اللّه الحسين بن محمد البزوفري مرفوعا قال : من كانت له حاجة إلى اللّه تعالى ... الخ .
در ص 123 از مكارم الأخلاق چاپ مصر كه در سنه 1311 در مطبعه ازهريه مصريه چاپ شده، سند راسرقت كرده و گفته: من كانت له حاجة... الخ بعد از عنوان صلاة الكفاية.
راجع به امام زمان عليه السلام در موقع تشبيه روى او به آفتاب قابل نقل است و اشعار را در ص 402 فرج بعد الشدة ۶
در مقصدى غير از اين نقل كرده است :
اى كرده چو خورشيد رخت جلوه گرىشايد كه به چشم لطف بر ما نگرى
چون شام سيه گليم باشم من اگرچون صبح كنم راز تو را پرده درى
در جُنگى كه تاريخ آخرين صفحه آن و نام ونشان مؤلف و مدوّن آن به قرار ذيل است گفته:
قد تمّ كتبه في شهر رجب المرجب من سنة ألف و مئة و ثلاثين بقزوين على يد أقل الخليقة خليل بن محمد زمان القزويني ۷ عفي عنهما بالنبيّ والوصي عليهما وأولادهما السلام.

1.بحار الأنوار ، ج ۸۶ ، ص ۳۲۳ ـ ۳۲۴ به نقل از مهج الدعوات.

2.نگارنده گويد : عبارت مزبوره در سند را ( عن أبي عبد اللّه الحسين بن محمد البزوفري ) به نظر استاد محترم آقاى قزوينى رسانيدم . گمان بنده را كه ابن محمد « أبي محمد » بوده است و تحريف شده « أبي » به « ابن » تخطئه كرده و به جهت عدم وجود نظير آن را استبعاد نمودند . اگر چه وجود دو اطلاق اين طورى را [ كه ]در أبو عبد اللّه كنيه معروفه بوده است و أبي محمد معرف نقضى ديگرى بوده باشد به جهت معروفيت محمد در آن دوره و تعريف پدر با آن ، قبول كردند يعنى عبارت مثل اين بوده است : أبي عبد اللّه الحسين والد محمد البزوفري باشد . در هر صورت ايشان احتمال تقديم و تأخير را كه گمان نگارنده بوده اقرب به واقع دانسته و تقويت آن را با وقوع نظايرش كثيرا ما نمودند و فرمودند : مخصوصا وقتى كه سهو در كتابت نسخه بوده و كلمه اى كه محتمل التحريف است در بالاى سطر نوشته شود ؛ چه مستنسخ نسخه لاحقه كه از روى آن برمى دارد در موقع نوشتن اين حاشيه يا بالاى سطر مخصوصا وقتى كه علامت ( صلى ) نداشته باشد يقينا اشتباه خواهد كرد ، مخصوصا در موقعى كه در اَعلام مخصوصا نويسنده بى اطلاع باشد ، يا به جهت غير معروفيت اشخاص عموما ، يا به [ جهت ] جهالت او با معروفيت در باب اسامى . ( منه ) .

3.در بحار : كانت.

4.در مهجى خطّى ديدم كلمه «على» نيز بعد از محمد در سند بوده به اين ترتيب : خزامة أبي عبد اللّه الحسين بن محمد بن علي البزوفري ... الخ . در ۱۲ ربيع الاول ۱۳۶۴ . ( منه ) .

5.مستدرك الوسائل ، ج ۶ ، ص ۷۵ ، ح ۶۴۷۵ چاپ تحقيق شده مؤسسه آل البيت عليهم السلام.

6.«خرج به برداشته» اسم كتاب است . ( منه ) .

7.شايد ملاّ خليل شارح كافى باشد . ( منه ) .


ميراث محدث اُرموي
344

[ روايتى از كنوز النجاح ]

در ص 710 از هشت ورق ملحق به هيجده بحار ۱ گفته :
مهج الدعوات : رأيت في كتاب كنوز النّجاح تأليف الفقيه أبي على الفضل بن الحسن الطبرسي رحمه الله عن مولانا الحجة ـ عجّل اللّه فرجه ـ ما هذا لفظه : روى أحمد بن الدربي ، عن خزامة ، عن أبي عبد اللّه الحسين بن محمد البزوفري ، قال خرج من الناحية . . الخ .
و در ص 711 بعد از تمام شدن روايت گفته ۲ :
البلد الأمين ۳ : من كتاب كنوز النّجاح قال : خرج من الناحية المقدسة . . و ذكر نحوه ۴ .
المكارم : عن البزوفري مرفوعا مثله ۵ .
در ص 706 بحار هيجده ۶ :
كتاب العروس للشيخ الفقيه أبي محمد جعفر بن أحمد بن علي القمي بإسناده عن علي بن موسى الرضا[ عليه السلام ]قال : إنّ للجمعة ليلتين ينبغي أن يقرأ في ليلة السبت مثل ما يقرأ في عشية الخميس ليلة الجمعة ۷ .

احتمال اقوى

مظنون آن است كه اين أبي عبد اللّه الحسين غضائرى بوده باشد و مروى عنه محمّد بزوفرى و لفظ «ابن» محرف « عن » باشد و شايد اقرب احتمالات قويّه مظنونه اين به شمار رود ؛ به جهت كثرت روايت غضائرى از محمد ، و به جهت رو به راه بودن اين وجه بدون
تكلف زياد ، و به جهت كثرت استعمال غضائرى بدون تصريح نسبتش و اكتفا به اسمش .
و مؤيد اين است اين كه در مورد نقل پسر از پدر نوعا چنين مى گويند : «محمد بن الحسين البزوفري» [ با ] تصريح به كنيه پدر غالبا بدون تصريح به كنيه پسر كه كلام مستقيما در خود آن است .

1.بحار الأنوار ، ج ۸۶ ، ص ۳۲۳ ، ح ۳۰ .

2.بحار الأنوار ، ۸۶ ، ص ۳۲۴.

3.كفعمى اين نماز را در مصباح نيز نقل كرده است . ( منه ) .

4.نگارنده گويد : در مصباح هم مذكور است پس بايستى مجلسى آن را مى گفت . ( منه ) .

5.بحار الأنوار ، ۸۶ ، ص ۳۲۵ از مكارم الأخلاق ، ص ۳۹۰ ـ ۳۹۱.

6.بحار الأنوار ، ج ۸۶ ، ص ۳۱۱ ، ح ۱۶ .

7.در ص ۵۳ از ربيع الأسابيع در ضمن بيان نماز حاجات در شب جمعه گفته : سيّد و كفعمى و شيخ طبرسى به سند معتبر از حضرت صاحب الامر روايت كرده اند كه : هر كس به خداوند عالم حاجتى داشته باشد . . تا آخر روايت نماز حاجت منقول از ص ۷۱۰ ملحق بحار . أقول : نقل كفعمى شامل نقل در بلد الامين و مصباح هر دو مى شود و اختصاص به يكى ندارد . ( منه ) .

  • نام منبع :
    ميراث محدث اُرموي
    المساعدون :
    الاشكوري، احمد
    المجلدات :
    1
    الناشر :
    دار الحديث للطباعة و النشر
    مکان النشر :
    قم المقدسة
    تاریخ النشر :
    1385
    الطبعة :
    الاولي
عدد المشاهدين : 69835
الصفحه من 384
طباعه  ارسل الي