«اخ» در حدیث

پرسش :

مفاد این سخن امام علی(ع) و توجیه نحوی کلمۀ «أخا» چیست؟
مَن لا أخا لَهُ لا خَیرَ فیهِ؛ هر که برادری ندارد، خیری در او نیست.



پاسخ :

این حدیث از دو جهت نیازمند تبیین است: معنا و اعراب.
۱ ـ مقصود از «برادر» در این گونه احادیث، برادر دینی است، نه برادر تنی. روایت در مقام سرزنش کسی است که از نظر خوی و منش به گونه ای است که نمی تواند با دیگران رابطۀ برادری و انس و الفت برقرار کند. در چنین کسی خیر نیست همچنان که در حدیث دیگری آمده است:
«لا خیر فیمن لا یألف ولا یؤلف؛  در کسی که نه الفت می گیرد و نه دیگران با او انس می گیرند، خیری نست.» (مسند ابن حنبل: ج ۳ ص ۳۶۳ ح ۹۲۰۹)
۲ ـ کلمۀ «أخا» اسم «لا» ی نفس جنس است و «أخا» مبنی برفتح است. و «اسماء ستّه» گرچه تنها در حالت اضافه به غیر «یاء» متکلّم، اعراب به حروف می گیرند، ولی گاه مطلقاً با الف مقصوره استعمال می گردند خواه اضافه گردند و یا قطع از اضافه شده باشند. مانند «أخاکَ أخاکَ إنَّ مَن لا أخا لَهُ ـ کساعٍ إلَی الهَیجا بِغَیرِ سِلاحِ» و مانند «إنَّ أباها و أبا أباها ـ قَد بَلَغا فِی المجَدِ غایتاها».



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت
منبع :