مبالغه و گزافه‌آرایی در قرآن و احادیث

نشریه : فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : محمد عالم زاده نوری

چکیده :

صنعت مبالغه به عنوان یک آرایۀ ادبی به شیوه‌های مختلف در کلام خدای متعال ‏و امامان معصوم علیهم السلام به کار رفته‏ و شیوع فراوانی دارد. این اسلوب بیانی گاهی همراه با ارادۀ معنای ظاهری است‏ و گاهی بدون ارادۀ معنای ظاهری؛ اما حتی در صورت عدم ارادۀ معنای ظاهری به معنای دروغ‏ و گزاف‏ و به هدف فریب نیست.
برای اثبات این مدعا دو راه موازی طی شده‌است. از یک سو ثابت کرده‌ایم که استفاده از صنعت مبالغه با مقام عصمت‏ و مرتبۀ معصوم منافات ندارد؛ بنا بر این‏ مانعی از آن وجود ندارد. از سوی دیگر به روش استقرایی‏ و با ارائۀ نمونه‌های متعدد وقوع این پدیده در سخن خدای متعال‏ و ائمه معصوم علیهم السلام را نمایانده‌ایم.
با شناخت این موضوع در فهم آیات و احادیث، به معنای پشت پرده‏ و حقیقی کلام توجه می‌کنیم‏ و از اصرار بر معنای ظاهری چشم می‌پوشیم. این آگاهی ما را از تکلف مدلول مطابقی کلام نجات می‌بخشد‏ و تفسیر روان، طبیعی، متین‏ و معقولی را از سخن معصوم ارائه می‌دهد.