تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال

مطالب کتاب شامل شرح حال نجاشی، ویژگی های رجال نجاشی و طرق او، روش های آگاهی از مدح و ذم راویان و روش نجاشی در این زمینه است.

مقدّمه کتاب، در بیان روش مؤلّف در این شرح و بیان سه فایده رجالی است:

فایده اوّل، در شرح حال نجاشی نسب، کنیه، تاریخ حیات، جایگاه وی در نزد علمای اجازات، مشایخ و شاگردان وی بیان شده است.

فایده دوم در بیان ویژگی های کتاب رجال النجاشی و طُرُق نجاشی به مصنّفات، بیان مفهوم اصل، نسخه، مصادر، نوادر و فرق آنهاست و در نهایت، طُرُق به کتاب نجاشی مطرح شده است.

فایده سوم، در بیان روش های علم و معرفت به مدح و ذم راویان و بیان روش مرحوم نجاشی در این مورد است.

رجالی النجاشی از مهم ترین کتب رجالی و یکی از چهار کتاب اصلی علم رجال است و مؤلّف آن، در نظر داشته است که فهرست اسامی مؤلّفان شیعه و آثار ایشان را ارائه نماید و در این زمینه، شرح حال مختصری از هر یک از مؤلّفان را بیان داشته است.

مؤلّف کتاب تهذیب المقال، با مراجعه به کتاب های رجالی، حدیثی، تاریخی و غیره (اعم از کتاب های شیعه و اهل سنّت) و طرق شیخ طوسی در التهذیب، الاستبصار و الفهرست، و طریق شیخ صدوق در کتاب من لا یحضر، شرح مبسوطی در مورد هر یک از رجال فهرست شده در کتاب رجال النجاشی که شرح حال آنها مُهمل بوده و رجالی که نام آنها در ضمن شرح های این کتاب آمده و شرح مستقلی نداشته اند، و یا مؤلّفان از شیعه ای را که نجاشی متعرّض آنها نشده است، جمع آوری کرده و ارائه داده است. همچنین مؤلّف، اشکال هایی را که در رجال النجاشی مشاهده نموده، مورد بررسی و نقد قرار داده است. مباحث مورد شرح عبارت اند از: نام مؤلّف، لقب، کنیه، نَسَب، قبیله، محلّ تولد و سکونت، خاندان، طبقه (مشتمل بر بیان و شرح حال مشایخ و شاگردان هر شخصیت)، منزلت راوی در میان اصحاب، تاریخ زندگی، مذهب، توثیق یا تضعیف، مدح یا ذم او، و فهرست تألیفات او.

مؤلّف به منظور دسترسی سریع به موضوعات و عناوین، اقدام به تهیه چند فهرست نموده که در آخر جلد اوّل، ارائه شده اند.

شایان ذکر است که این شرح، تا جلد پنجم آن، یعنی تا آخر حرف «ذال» به چاپ رسیده است.