ولایت‌پذیری عبدالعظیم(ع) سبب شد تا زیات مزارش به مثابه زیارت اباعبدالله علیه السلام باشد

پایگاه حدیث نت: معاون پژوهشی پژوهشکده علوم و معارف حدیث، در مورد علت اینکه چرا زیارت مزار عبدالعظیم حسنی(ع) به‌مثابه زیارت امام حسین(ع) است، گفت: در آن زمان برخی سادات با اهل بیت(ع) هماهنگ نبودند اما حضرت عبدالعظیم به جهت ولایت‌پذیری، کاملا مطیع ائمه بود.

حجت الاسلام احمد غلامعلی معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث در گفتگو با پایگاه حدیث نت، در مورد سالروز تولد حضرت عبدالعظیم حسنی گفت: حضرت با چهار واسطه نسبشان به امام حسن مجتبی علیه السلام می رسد و جد اعلای ایشان "زید بن حسن علیه السلام" است؛ جایگاه معنوی حضرت عبدالعظیم حسنی از همین شجره نامه مشخص است به گونه ای که از جهت عبادی و علمی در خانواده ای عالم پرور متولد شدند.
وی افزود: در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام اختلاف وجود دارد اما به نقلی ایشان چهارم ربیع الآخر سال ۱۷۳ هجری قمری مطابق ۲۵ تیرماه ۱۵۸ شمسی(یزدگردی) متولد شدند و ۱۳ مهرماه ۲۳۵ یزدگردی از دنیا رفتند. حضرت عبدالعظیم حسنی زمان ۵ امام معصوم علیهم السلام را درک کردند (از زمان امام کاظم تا امام حسن عسکری) اما همراهی او با این ائمه اینگونه نبوده که از تمام این ۵ ائمه روایت شنیده باشند بلکه مشخصا از امام جواد و امام هادی علیهم السلام روایت نقل کردند.
عضو هیئت علمی دانشکده دارالحدیث به شخصیت علمی حضرت عبدالعظیم حسن علیه السلام اشاره کرد و گفت: اولا خود اسم "عبدالعظیم" بسیار مورد توجه است؛ معمولا این اسم گذاری و کنیه ایشان که "ابوالقاسم" است دلالت بر عظمت آن فرد دارد. شاید این خاندان، خاندان علمی و معنوی بودند که چنین اسامی داشتند اما کنیه "ابوالقاسم" برای هیچ یک از پیامبران گذشته نیست و از حضرت محمد (ص) شروع شد و معمولا این کنیه را برای یک فرد بزرگ می گذاشتند و اینگونه نبوده که حضرت عبدالعظیم را به واسطه فرزند" ابوالقاسم" بخوانند چراکه نام فرزند ایشان" محمد" بوده است. در واقع این کنیه ها حالت لقب عام دارد و جهت احترام و عظمت علمی این کنیه را بر او نهادند.
وی با اشاره به روایتی از امام هادی علیه السلام تصریح کرد: فردی در سامرا به نزد امام هادی علیه السلام می رود و یکسری مسائل حرام و حلال می پرسد و امام پس از پاسخگویی می فرماید: "هر موقع مشکلی از مسائل دینی در منطقه تو برایت پیش آمد از عبدالعظیم حسنی بپرس و سلام من را هم به او برسان". این روایت نشان می دهد که ایشان حالت جانشین برای ائمه داشته است.
حجت الاسلام غلامعلی، تأکید کرد: درباره اینکه چگونه حضرت عبدالعظیم به ری آمدند، گزارش مشخصی نداریم اما با توجه به اینکه در زمان امام هادی علیه السلام و دوران حاکمیت متوکل عباسی می زیستند؛ باید بگوییم که در آن دوره ماندن اهل بیت و دوستداران ایشان در منطقه حجاز و عراق بسیار سخت بود و به همین دلیل حضرت عبدالعظیم در سالهای پایانی عمر خویش به ری سفر کرد اما اینکه واقعا برای ادامه فعالیتشان چگونه به ری آمده مشخص نیست ولی برخی می گویند که او به اشاره امام هادی علیه السلام زندگی مخفی خود را شروع کرد و با لباس پیک و مسافری ناشناس منطقه حجاز را ترک و در منطقه ری در خانه یکی از پیروان اهل بیت ساکن شد.
حجت الاسلام غلامعلی در مورد علت اینکه زیارت مزار عبدالعظیم حسنی به مثابه زیارت امام حسین علیه السلام است، گفت: شیخ صدوق در کتاب "ثواب الاعمال" روایتی به نقل از امام هادی علیه السلام در مورد حضرت عبدالعظیم حسنی بیان می کند؛ که یکی از مردم ری خدمت امام هادی علیه السلام می رسد و ایشان سؤال می فرماید کجا بودید و این فرد می گوید زیارت امام حسین در کربلا و امام هادی می فرماید: اگر قبر عبدالعظیم را که در شهر خودتان بود زیارت می کردی مانند این است که امام حسین علیه السلام را زیارت کرده باشی.
معاون پژوهشی پژوهشکده علوم و معارف دارالحدیث افزود: در تشبیه زیارت مزار عبدالعظیم به زیارت امام حسین علیه السلام این نکته وجود دارد که در روایات مان برای هیچ امامی به اندازه امام حسین علیه السلام عظمت ثواب زیارت نداریم. شاید این تأکید امام هادی علیه السلام مربوط به یک مقطع بوده است؛ در آن زمان زیارت امام حسین علیه السلام خیلی خطرناک بود و به شدت برخورد می شد و حتی دست قطع می کردند و شاید امام هادی می خواهد بفرماید که کسی که این عشق را به امام حسین علیه السلام دارد که جانفشانی کند همین که به زیارت عبدالعظیم برود همان ثواب را دارد.
وی یادآور شد: دلیل دوم می تواند جنبه معرفی حضرت حضرت عبدالعظیم علیه السلام را داشته باشد؛ یعنی امام هادی علیه السلام برای اینکه مزار حضرت عبدالعظیم زیارتگاه مردم قرار گیرد، این تأکیدات را داشتند و نکته بعدی این است که در آن زمان سادات حسنی خیلی وقتها با اهل بیت علیه السلام هماهنگ نبودند و کارهایی را بعضا انجام می دادند که مورد تأیید اهل بیت نبود اما حضرت عبدالعظیم به جهت ولایت پذیری کاملا مطیع ائمه بودند و این ثواب شاید به دلیل ولایت پذیری ایشان هست.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم حدیث تأکید کرد: البته در جاهای دیگر روایت دیگری از ثواب زیارت مزار عبدالعظیم حسنی علیه السلام داریم در روایتی آمده است که هرکس قبر عبدالعظیم را زیارت کند داخل بهشت می شود و یا روایتی از امام هادیعلیه السلام نیز هست که می فرماید: "هرکس نمی تواند مرا زیارت کند برادرم عبدالعظیم حسنی را در ری زیارت کند". شاید دلیل این ثواب عظیم به دلیل حس دینداری و ولایت پذیری ایشان باشد.
حجت الاسلام غلامعلی در مورد اینکه چرا حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام را "سیدالکریم" می خوانند، گفت: لقب سیدالکریم را دقیقا نمی دانم از چه موقعی برای ایشان تعیین شد چراکه سیدالشریف، ابوالقاسم، عبدالعظیم را در متون مختلف دیده ام، واژه "کریم" را نمی توان به فارسی ترجمه کرد؛ "کریم" یعنی کسی که تمام خوبیها را دارد. احتمالا جلالت شأن و عظمت حضرت عبدالعظیم علیه السلام چنین بوده که به "کریم" معروف شدند.
وی با اشاره به آثار به جای مانده و مربوط به حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام تصریح کرد: چند مجموعه روایات گردآوری شده که حضرت عبدالعظیم در سلسله سند این احادیث بودند. مسند اوتاری با ۷۹ حدیث، مسند عبدالعظیم با ۱۲۰ روایت نیز از سوی دارالحدیث منتشر شده، علاوه بر آن یک مسند عبدالعظیم از تألیفات آیت الله ری شهری نیز با ۱۰۰ روایت و شرح و توضیح زیر چاپ است.
مدیر دفتر سیاستگذاریهای پژوهشی مؤسسه دارالحدیث افزود: دو کتاب به حضرت عبدالعظیم حسنی منسوب شده یکی "خطب امیرالمؤمینن" که از همان خطبه ها در نج البلاغه نیز آمده است و یکی از منابعی که سیدرضی برای تدوین "نهج البلاغه" بهره برد از همین" خطب امیرالمؤمنین" عبدالعظیم حسنی است و کتاب " یوم و لیله" نیز از ایشان به جا مانده است؛ کتابهای "یوم و لیله" که از راویان مختلف وجود دارد در واقع کتابهای مسئله محور بوده و احکام شرعی شب و روز را می نوشتند چیزی شبیه توضیح المسائل که ادعیه هم دارد البته این کتاب در دست ما نیست اما کتاب خطب امیرالمؤمنین را می توان در روایات مختلف دید.
وی در مورد اینکه چرا حضرت عبدالعظیم اعتقادات خود را بر امام جواد و امام هادی علیه السلام عرضه داشت، گفت: این یک سنت بسیار خوبی است که انسان دین خود را بر کارشناس دینی ارائه کند امروز بسیاری از ما برخی مسائل را جزو دین می دانیم که اصلا جزو دین نیست و برخی مسائل را نیز باید به عنوان دین دریافت کنیم و چه خوب است انسان هر از گاهی که ورودی ذهنش بیشتر می شود و احتمال دارد برخی از آنها درست و برخی نادرست باشد به یک کارشناس خبره دینی آنها را عرضه کند.
حجت الاسلام غلامعلی در پایان دو روایت را از عبدالعظیم حسنی در مورد امام مهدی (عج) نقل کرد و گفت: عبدالعظیم در روایتی در مورد حضرت مهدی نقل می کند که بر امام هادی علیه السلام وارد شدم و قصد داشتم که از حضرت سؤال کنم که قائم آل محمد (عج) همان مهدی است اما پیش از اینکه سؤال کنم امام هادی علیه السلام فرمود: بهترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است.