پيشتازی در کسب فضایل (۴)
وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... السَّبقِ إلى الفَضيلَة.[۱]
یکی از ویژگی‌های انسان‌های صالح و باتقوا که زیور آنها شمرده شده، سبقت گرفتن در عمل به ارزش‌هاست که در تبیین آن سه مطلب به طور اجمال مورد بحث قرار گرفت.
مطلب چهارم، ویژگی پیشتازان فضیلت از نظر انگیزه است.
روایتی از امام صادق(علیه السّلام) ذیل آیه ۳۲ فاطر نقل شده است که در آن، انگیزه این گروه بیان شده است. در این آیه می‌خوانیم:
﴿ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ﴾.[۲]
سپس اين كتاب را به كسانى از بندگان خويش كه برگزيده‌ايم به ميراث داديم و برخى از آنان، ستمكاره با خويشند و برخى ميانه‌رو و برخى با اذن خداوند در كارهاى نيك پيشتازند؛ اين همان بخشش بزرگ است.
این آیه که میراث‌داران کتاب آسمانی را به سه دسته تقسیم کرده است: دسته اول کسانی هستند که به خودشان ستم می‌کنند، یعنی مؤمن هستند؛ ولی گناه‌کار هم هستند؛ دسته دوم میانه‌روها و دسته سوم پیشتازان هستند.
امام صادق(علیه السّلام) در تفسیر این آیه می‌فرماید:
الظّالِمُ يَحومُحَومَ نَفسِهِ وَ المُقتَصِدُ يَحومُ حَومَ قَلبِهِ وَ السّابِقُ يَحومُ حَومَ رَبِّهِ عز و جل.[۳]
ستم كننده، بر گِرد نفس خود مى‌چرخد. ميانه‌رو، گِرد دلش مى‌چرخد، و پيشتاز، گِرد پروردگارش مى‌چرخد.
انسان ظالم پیرامون نفس اماره می‌گردد، چون مطیع نفس اماره است، شخص میانه‌رو تابع نفس اماره نیست، ولیکن دنبال خواسته‌های خودش است؛ اما پیشتازان، پیرامون خدا می‌چرخند. به تعبیر دیگر، محوریت گروه اول در زندگی نفس اماره است، آنها همواره دنبال هوای نفس هستند؛ محوریت گروه دوم، قلب‌شان است، این گروه دنبال بهشت هستند؛ اما محوریت گروه سوم خداست، از این رو، انگیزه‌ای جز خداوند متعال در زندگی ندارند. این گروه حتی بهشت نمی‌خواهند؛ بلکه جز محبت و رضایت حق چیزی را دنبال نمی‌کنند.
