فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

مجموعه ای از احادیث مربوط به تجارت و داد و ستد

کتاب «فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد» يکى از فرهنگ نامه هايى است که از دانش نامه قرآن و حديث بر گرفته شده و با تمسک به احادیث، از زوایای گوناگون به داد و ستد پرداخته است.
در متن کتاب، ترجمه احادیث آمده و عبارت عربی احادیث با آدرس در پاورقی درج شده است. در جای جایی کتاب، تحلیل هایی در خورد توجه آمده است و به منظور خلط نشدن میان حدیث و توضیحات مربوط، توضیحات ذیل عنوان ها و به صورت جداگانه آمده است.

پیش گفتار کتاب
...فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد ، با هدف تصحيح ارزش هاى رفتارى نگارش يافته است .
درآمد اين فرهنگ نامه ، توضيحى كوتاه در باره واژه شناسى تجارت ، معناى آن در علم حقوق ، پيشينه نظريّه هاى تجارى مدرن ، و كاربرد واژه تجارت در قرآن و حديث در تجارت مادّى و معنوى است .
در ادامه كتاب ، متن ره نمودهاى پيشوايان اسلام در باره انواع داد و ستد ، بازرگانى ، احكام ، آداب و آسيب هاى خريد و فروش ، همچنين توصيه هايى در باره شغل ها و معاملات نكوهيده ، و مباحثى مرتبط با بازار ، قيمت گذارى اجناس ، گرانى و ارزانى ، با نظمى نو و به طور نسبى ، جامع ، همراه با تحليل هاى مورد نياز ، در هشت فصل آورده مى شوند :
در فصل اوّل ، به جايگاه تاجر و كاسب درستكار ، اهمّيت تجارت و بركات مادّى و معنوى آن ، آثار زيانبار مادّى و معنوىِ بيكارى ، و تبيين سهم تجارت در توسعه اقتصادى ، پرداخته شده است .
در فصل دوم ، معيارهاى كلّى در صحّت و بطلان معاملات و داد و ستدها تبيين شده اند .
فصل سوم ، در باره مهم ترين احكام تجارت ، مانند : رضايت طرفين معامله ، كتمان نكردن عيب كالا ، كامل دادن حقّ مشترى ، رعايت حق و عدل و دورى كردن از حرامخوارى است .
فصل چهارم به تبيين آداب تجارت اختصاص دارد ، از جمله : آموختن احكام تجارت، ياد خدا، دعا و طلب خير كردن از خداوند سبحان ، صداقت و راستگويى ، رعايت احتياط در توزين از سوى دو طرف معامله ، انتخاب جنس مرغوب و باكيفيت ، انتخاب نخستين قيمت پيشنهادى ، گذشت و آسان نگيرى در معامله ، فسخ كردن معامله فرد پشيمان ، اعتدال در طلب روزى ، صدقه دادن ، يادداشت كردن و ثبت حساب ها ، مشورت كردن ، شريك شدن با افراد خوش روزى ، استعداديابى خود براى انتخاب شغل ، جرئت ريسك كردنِ همراه با تدبير ، انتخاب شهر خود براى اشتغال در صورت امكان ، واگذار نكردن معاملات بزرگ به ديگرى و چانه زدن . در ادامه نيز نمونه هايى از خريدهاى امام على عليه السلام گزارش شده اند و پايان بخش اين فصل ، تحليلى در باره احكام و آداب تجارت است .
در فصل پنجم ، آفت هاى تجارت و داد و ستد تبيين شده اند ، مانند : ناآگاهى از احكام تجارت ، دروغگويى ، سوگند خوردن بويژه سوگند دروغ ، خيانت ، رباخوارى ، كم فروشى ، بازارگرمى كردن براى ديگران ، مغبون كردن كسى كه اعتماد كرده ، فريب دادن ، خدا را فراموش كردن ، انتخاب سرزمينى كه ديندارى در آن جا امكان پذير نيست ، دبّه كردن در معامله ، بى انصافى در سود ، فروش بر پايه تخمين و بدون اندازه گيرى ، گِله كردن از سود نبردن ، وارد شدن در خريد و فروش ديگران ، تعريف كردن از كالا هنگام فروش و بد گفتن از آن به وقت خريد ، رد كردن سود اندك ، معامله كردن با افراد بى بخت و بى روزى ، معامله كردن با شرابخوار ، خريد و فروش در مسجد ، عرضه كالا در فاصله ميان طلوع فجر تا طلوع خورشيد و خارج نشدن براى سفر تجارى در سه شب آخر هر ماه .
فصل ششم به شغل ها و معامله هاى نكوهيده مانند : تجارت مواد غذايى و ارزاق عمومى ، سلاّخى ، كفن فروشى و نيز فروختن ملك بدون جاى گزين كردن آن ، اختصاص دارد . در پايان اين بخش ، حكمت ناپسندىِ اين گونه شغل ها و معامله ها بيان شده است .
فصل هفتم در باره مباحث مربوط به بازار است . در اين فصل ، نخست احاديثى كه بر نكوهش بازار دلالت دارند ، گزارش و تبيين مى شوند و سپس مباحثى در موضوع بازار ، مانند : ضرورت نظارت بر بازار ، ره نمودهايى از پيامبر صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام براى بازاريان ، برخورد تند امام على عليه السلام با خيانت كارگزار بازار ، و شمارى از احكام و آداب بازار ، بيان مى گردند .
فصل هشتم در باره قيمت گذارى كالا و ارزانى و گرانى اجناس است . در اين فصل ، ابتدا احاديثى كه بر نكوهش قيمت گذارى براى اجناس دلالت دارند ، گزارش و تبيين مى شوند و در ادامه ، احاديثى در باره : نعمتِ ارزانى كالاها ، پرهيز از هر اقدامى كه موجب گرانى مى شود ، مواسات با مردم هنگام گرانى و دعا كردن براى كاهش قيمت ها آورده مى شوند...