نگاهی به مقاله «پژوهشى در باره ارزش زيارت امام حسين(ع)»

راوي: مقاله «پژوهشى درباره ارزش زيارت امام حسين(ع)» نوشته آيت الله محمدی ری شهری به تازگی در سومين شماره فصل نامه علمی ـ پژوهشی علوم حديث53 چاپ و منتشر شده است.

به گزارش راوي، چكيده اين مقاله بدين شرح است: رواياتی كه فضيلت زيارت امام حسين(ع) را بيان داشته‌اند، هرچند در بيان ثواب با هم متفاوت‌اند، اما در يك نقطه اشتراك دارند و آن، اين كه آن را برتر از حج و يا عمره دانسته‌اند، و برخی از آنها ثواب چندين حج را برای زيارت امام حسين(ع) برشمرده‌اند. در اين نوشتار، پس از بيان برخی از اين روايات، به چرايی اين برتری پرداخته است.
مقاله به فضيلت های زيارت امام حسين(ع) می پردازد: در برخی از روايات، فضيلت زيارت امام حسين(ع)، با فضيلت‏هاى حج و عمره گزاردن، مورد سنجش و ارزشيابى قرار گرفته است. برخى از اين احاديث، ثواب زيارت آن امام را برابر با ثواب حج و عمرۀ پس از انجام دادن حج واجب مى‏دانند و برخى، آن را برابر با حج مى‏دانند، براى كسى كه نتوانسته حج بگزارد؛ ولى شمارى از روايات، فضيلت زيارت امام حسين(ع) را بيشتر از حج گزاردن، بلكه فضيلت آن را برابر با يك‌هزار حج، مطرح كرده‏اند؛ رواياتی مانند:عن أبی عبد الله‏ [الصادق](ع): زِيارَةُ قَبرِ الحُسَينِ(ع) حَجَّةٌ، و مِن بَعدِ الحَجَّةِ حَجَّةٌ و عُمرَةٌ بَعدَ حَجَّةِ الإِسلامِ؛ زيارت قبر حسين(ع)، [ برابر با ] يك حج است و [بلكه برابر با] حج و عمره‏ای است كه پس از حَجَّةالإسلام، به جا آورده می‌شود.
در ادامه مقاله می خوانيد: با تأمّل در متن احاديث ياد شده، مشخّص مى‏شود كه عدد در آنها، مفهوم عددى ندارد؛ بلكه مقصود از آن، كثرت است. به همين جهت، در شمارى از اين احاديث وقتى راوى از برترى زيارت امام حسين(ع) بر حج، شگفت‏زده مى‏شود، امام(ع) بر تعداد آن مى‏افزايد. بنا بر اين، مقصود در همه اين روايات، آن است كه فضيلت زيارت امام حسين(ع)، بسى بيشتر از فضيلت حج و عمره است.
اين مقاله می افزايد: به بيان روشن‏تر، از آن جا كه ارزش و اهمّيت حج و شهادت در راه خدا، براى همه مسلمانان، روشن و بديهى است، پيشوايان اسلام، براى توجّه دادن مسلمانان به ارزشِ شمارى از كارهایى كه نقش اساسى در سازندگى جامعه دارند، حج و شهادت را معيار ارزيابى آنها قرار داده‏اند و به كسانى كه در كنار انجام دادن وظايف وجوبى خود به انجام دادن اين گونه امور اجتماعى بپردازند، بشارت داده‏اند كه خداوند، از فضل خود، پاداشى كه قابل مقايسه با پاداش انجام دادن وظايف وجوبى نيست، به آنان عنايت مى‏فرمايد. بنا بر اين، علّت مضاعف بودن پاداش، در امورى كه بدان اشاره گرديد، اين است كه از يك سو، ملاك وجوب در آنها وجود ندارد تا شارع، انجام دادن آنها را واجب نمايد و از سوى ديگر، انجام دادن آنها براى سازندگى جامعه مطلوب اسلامى، ضرور است و از اين رو، شارع با مضاعف نمودن پاداش، مردم را به انجام دادن آنها، ترغيب و تشويق مى‏نمايد.
در ادامه می خوانيد: اين گونه روايات، به روشنى نشان مى‏دهند كه ولايت اهل بيت(ع)، روح و حقيقت حج است و حجِّ بدون پيوند با رهبرى امام عادل و برائت جُستن از سران مشرك حاكم بر جامعه، حجّ حقيقى نيست. اكنون با در نظر گرفتن توضيحات گذشته، مى‏توان به راز فضائل بزرگى كه براى زيارت سيد الشهدا(ع) از اهل بيت(ع) گزارش شده، پى برد و دريافت كه چرا زيارت بامعرفت او، برتر از حجّ استحبابى است؟ و چرا زيارت ساير امامان(ع)، همسان با زيارت سيد الشهدا(ع)‏ است؟ و چرا زيارت امام رضا(ع) در شرايط اجتماعى خاصّى كه تنها گروه خاصّى از شيعيان به زيارت او مى‏روند، با فضيلت‏تر از زيارت امام حسين(ع) است؟ در واقع، همه اين روايات، مى‏خواهند حج را با حقيقت خود، پيوند دهند و مردم مسلمان را براى تشكيل حكومتى مبتنى بر ارزش‏هاى توحيدى، آماده سازند و براى تشكيل حكومت جهانى اسلام به رهبرى مهدى آل محمّد(ع)، زمينه‏سازى نمايند.
در بخش ديگری از اين مقاله آمده است: بى‌ترديد، زيارت امام حسين(ع)، نماد و نشانه بالندگى مكتب اهل بيت(ع) است. نهادينه كردن اين فرهنگ، بويژه در فضاى سياسى بستۀ آن روز، مشكلات خاصّ خود را داشت و از باب «ثَوابُ العَمَلِ عَلى قَدرِ المَشَقَّةِ فيهِ؛ پاداش عمل، به اندازه دشوارى آن است» و «أفضَلُ الأَعمالِ أحَمزُها؛ برترينِ اعمال، سخت‏ترين آنهاست»، كسانى كه درنهادينه كردن اين فرهنگ، نقش بيشترى ايفا كرده‏اند، قطعاً از پاداش بيشترى برخوردارند. بنا بر اين، مى‏توان گفت: شرايط سياسى و اجتماعى، در مضاعف شدن ثواب زيارت، نقش دارد، چنان كه زيارت امام رضا(ع) با توجّه با تأكيد بيشترى7به فاصله بسيار خراسان از مدينه و عراق، در دوران امامت امام جواد همراه گرديده است ؛ زيرا زيارت امام حسين(ع) در آن ايام، به يك فرهنگ تبديل شده بود ؛ امّا فرهنگ‏سازى براى زيارت امام رضا(ع)، نياز به حركت جديدى داشت. اين چنين است كه در شرايط ديگر، شايد نتوانيم بگوييم كه زيارت امام رضا(ع)، با فضيلت‏تر از زيارت جدّش امام حسين(ع) است.
در پايان اين مقاله می خوانيد: از آنچه گذشت، معلوم شد كه برشمردن فضيلتی همچون حج و عمره و يا افزون بر آن، اختصاص به زيارت امام حسين(ع) ندارد و برای اعمال ديگری نيز چنين فضايلی تصور شده است و دليل آن، نه كم ارزش بودن حج، بلكه به جا آوردن اعمال مستحب در زمان مطلوب بوده است. علاوه بر اين، دلايلی همچون توجه دادن به امور سرنوشت‌ساز اجتماعی، توجه دادن به حقيقت حج و نهادينه كردن فرهنگ زيارت امام حسين(ع) از اسباب صدور اين روايات دانسته شده است.

يادآوری می شود، مقاله «پژوهشى درباره ارزش زيارت امام حسين(ع)» نوشته آيت الله محمدی ری شهری به تازگی در سومين شماره فصل نامه علمی ـ پژوهشی علوم حديث53 چاپ و منتشر شده است.