منافات نداشتنِ تقدیر، با اراده انسان

از برخی از احادیث ، استفاده می شود كه شهادت امام(ع) ، از مقدّرات حتمی خداوند بوده است ، به گونه ای كه وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله با جبرئیل(ع) مشورت می كند و از او در باره درخواست از خداوند برای تغییر این تقدیر می پرسد ، جبرئیل، پاسخ منفی می دهد و می گوید :

لِأَنَّهُ أمرٌ قَد كَتَبَهُ اللّهُ .[۱]

[چنین مكن ؛] زیرا این، فرمانی است كه خداوند ، آن را نوشته [و حتمی ساخته ]است .

در این جا ، این پرسش، قابل طرح است كه : اگر شهادت امام حسین(ع) ، تقدیر حتمی خداوند است و بارها پیشگویی شده ، قاتلان ، چه تقصیری دارند؟

پاسخ ، این است كه : اوّلاً ، این حدیث ، از نظر سند ، اعتبار ندارد . ثانیا با فرض درست بودن سند هم ، بر اساس آموزه های اسلامی ، آنچه در جهانْ پدید می آید ، بر اساس تقدیر الهی است ؛ امّا تقدیر حق تعالی ، با اراده انسان ، منافاتی ندارد ؛ بلكه اراده و آزادی انسان نیز به تقدیر خداوند منّان است .

بنا بر این ، مقصود از این كه شهادت امام(ع) ، مكتوب و مقدّر و قطعی است ، این است كه خداوند متعال می داند كه این حادثه ، به سبب سوء استفاده جمعی نابه كار از اختیارشان ، حتما اتّفاق خواهد افتاد و بر اساس سنّت تغییرناپذیر آفرینش ، گریزی از آن نیست .[۲]