نقش خوردن در سیر الی الله

درباره نقش خوردن در سير و سلوك و معرفت شناسى ، روايات اسلامى را به چهار دسته مى توان تقسيم كرد :

۱ . غذاى حلال و نورانيّت دل

دسته اوّل ، شامل رواياتى است كه تصريح مى كنند خوردنِ غذاى حلال ، موجب صفاى دل و نورانيت آن مى شود ، چنان كه از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است :

مَن أكَلَ مِنَ الحَلالِ صَفا قَلبُهُ ورَقَّ .[۱]هر كه از حلال بخورد ، دلش صفا مى يابد و نازك مى شود .  مَن أكَلَ الحَلالَ أربَعينَ يَوما ، نَوَّرَ اللّهُ قَلبَهُ ، وأَجرى يَنابيعَ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ .[۲]هر كس چهل روز حلال بخورد ، خدا دلش را نورانى مى كند و چشمه هاى حكمت را از قلبش بر زبانش جارى مى سازد .

۲ . كم خوردن و نورانيت دل

دسته دوم ، رواياتى هستند كه كم خوردن و گرسنگى را مايه نورانى شدن دل ، معرفى مى كنند ؛ مانند آنچه از پيامبر صلى الله عليه و آلهروايت شده است :

إذا أقَلَّ الرَّجُلُ الطُّعمَ مُلِئَ جَوفُهُ نورا» .[۳]چون انسان از خوراكش بكاهد ، درونش پر از نور مى شود.  نورُ الحِكمَةِ الجوعُ .[۴]نور حكمت ، [در] گرسنگى است.

۳ . نقش روزه دارى در معرفت شهودى

دسته سوم : روايات ، روزه دارى را سبب رسيدن انسان به درجه يقين مى شناسانند ؛ مانند آنچه در حديث معراج آمده است :

الصَّومُ يورِثُ الحِكمَةَ ، وَالحِكمَةُ تورِثُ المَعرِفَةَ ، وَالمَعرِفَةُ تورِثُ اليَقينَ .[۵]روزه ، حكمت مى آورد و حكمت ، معرفت مى آورد و معرفت ، يقين.

شايان گفتن است كه يقين ، بالاترين مرتبه ايمان ، و همان معرفت شهودى است .

۴ . انگيزه الهى در خوردن و نورانيت دل

دسته چهارم روايات ، به داشتنِ انگيزه الهى در همه كارها ، از جمله خوردن ، توصيه مى كنند؛ مانند آنچه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است كه در توصيه به ابو ذر فرمود :

يا أَبا ذَرٍّ لِيَكُن لَكَ في كُلِّ شَيءٍ نِيَّةٌ صالِحَةٌ ، حَتَّى فِي النَّومِ وَالأَكلِ .[۶]اى ابو ذر! بايد در هر چيزى ، نيت نيكو داشته باشى ، حتّى در خوابيدن و خوردن.

اخلاص در همه كارها ، موجب نورانى شدن ديده بصيرت است ، چنان كه از امام على عليه السلامروايت شده :

عِندَ تَحَقُّقِ الإِخلاصِ تَستَنيرُ البَصائِرُ .[۷]به گاه حصول اخلاص ، ديده ها نورانى مى شوند.

هر گاه چنين مرتبه اى از اخلاص ، چهل روز تداوم يابد ، دل ، چنان نورانى مى گردد و به معارف حقيقى و ناب دست مى يابد كه چشمه هاى حكمت ، از زبان صاحب دل ، جارى مى شوند . پيامبر خدا در اين باره مى فرمايد :

ما أَخلَصَ عَبدٌ للّهِِ عز و جل أَربَعينَ صَباحا إِلاّ جَرَت يَنابيعُ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ .[۸]هيچ بنده اى ، چهل روز براى خدا اخلاص نورزيد ، مگر آن كه چشمه هاى حكمت ، از دلش بر زبانش سرازير شد .

و اگر سالك ، در اين چهل روز ، روزه دار باشد ، بى ترديدْ رسيدن به مقصد ، نزديك تر خواهد بود ، چنان كه از امام على عليه السلام روايت شده است :

مَن أخلَصَ للّهِِ أربَعينَ صَباحا ، يَأكُلُ الحَلالَ ، صائِما نهارَهُ ، قائِما لَيلَهُ ، أجرَى اللّهُ سُبحانَهُ يَنابيعَ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ .[۹]هر كس چهل روز براى خدا اخلاص بورزد ، حلال بخورد و روزه بگيرد و شب زنده دارى كند ، خداوند سبحان ، چشمه هاى حكمت را از دلش بر زبانش جارى مى سازد .