تاریخچه بنای حرم امام حسین(ع) در قرن سوم

مهم ترین جسارت نسبت به مزار امام حسین علیه السلام در تاریخ ، مربوط به متوکل عبّاسی است .[۱]وی از سال ۲۳۲ تا ۲۴۷ ق ، تحت تأثیر اهل حدیث متعصّب بغداد ، بر امور ، سیطره داشت. منابع تاریخی ، وی را دشمن اهل بیت علیهم السلام دانسته اند و گفته اند که دشمنی سختی با علی بن ابی طالب علیه السلام و خانواده اش داشت .[۲]

ابو الفرج اصفهانی هم در وصف او نوشته است :

متوکل ، خاندان ابو طالب را سخت ، تحت فشار قرار می داد و نسبت به آنها خشم و کینه داشت .[۳]

بر این اساس بود که متوکل ، تصمیم گرفت مرقد امام حسین علیه السلام را ـ که مهم ترین نماد تشیع بود ـ ، ویران کند. در همین منبع ، در علّت این اقدام ، آمده است که متوکل ، زن آوازه خوانی را طلبید . وقتی به او گفتند که وی به زیارت امام حسین علیه السلام رفته است ، خشمگین شده ، دست به این اقدام زد. اگر این خبر صحّت داشته باشد، صرفا باید یک بهانه باشد .

طبری ، این واقعه را ذیل رویدادهای سال ۲۳۶ هجری گزارش کرده و نوشته است:

متوکل ، دستور داد که قبر حسین بن علی علیه السلام و خانه ها و اماکن اطراف آن را ویران کنند .[۴]

متوکل ، ضمن انهدام مرقد، با گذاشتن نگهبانان در راه های ورودی به آن جا ، دستور داد که هر زائری را در مسیر یافتند ، دستگیر کرده ، او را یا بکشند و یا به شدّت ، تنبیه کنند.[۵]

از برخی روایات ، چنین به دست می آید که شیعیان ، نگران فشارهای حکومت برای زائران بوده اند ؛ امّا امامان علیهم السلام بر رفتن به زیارت ، تأکید داشته اند .[۶]

خبری که شیخ طوسی روایت کرده ، آن است که متوکل در سال ۲۳۷ هجری ، لشکری را برای انهدام قبر فرستاد ؛ امّا اهالی شهرهای عراق ، شورش کردند و مانع شدند . این کار ، متوقّف شد تا آن که آن را در سال ۲۴۷ هجری به انجام رساند و مردم را تهدید کردند که هیچ تعهّدی در قبال جان زائران ، وجود ندارد.[۷]

گرچه به نظر می رسد که روایت شیخ طوسی ، جزئیاتی در این باره دارد، امّا بر اساس منابعی چون طبری[۸]و مسعودی[۹]

، باید بپذیریم که یورش ، در همان سال ۲۳۶ هجری ، آغاز شده و به تدریج بر محدودیت ها ، افزوده شده است.

ابن عساکر ، نوشته است که متوکل ، در سال ۲۳۶ ق ، دستور انهدام قبر امام حسین علیه السلام را صادر کرد . پس ، خانه های اطراف قبر را تخریب و همه را مزرعه کردند و مردم را از زیارت آن قبر ، منع کرده ، آن جا را به صحرا ، تبدیل نمودند . مسلمانان ، از این کار ، ناراحت شدند و مردمان بغداد ، بر روی بام منازل و مساجد ، متوکل را دشنام دادند و شعرا ، او را هجو کردند.[۱۰]

متوکل ، به سال ۲۴۷ ق ، کشته شد . عبد اللّه بن دانیه می گوید که در همین سال ، مخفیانه به زیارت امام علی علیه السلام رفته و وقتی به کربلا رسیده ، آن جا را صحرا و پُر از آب ، دیده است.[۱۱]

به نظر می رسد مرقد امام حسین علیه السلام که مورد علاقه اعراب مناطق عراق بوده ، مجدّدا و به زودی ساخته شده است . نوشته اند که منتصر عبّاسی که طی سال های ۲۴۷ و ۲۴۸ هجری خلافت کرد، دوباره ، مزار امام حسین علیه السلام را بر پا داشت.[۱۲]مسعودی هم از حُسن برخورد منتصر با زائران امام حسین علیه السلام سخن گفته است.[۱۳]

در خبری ، از فرو ریختن سقف مرقد امام حسین علیه السلام در سال ۲۷۳ ق ، یاد شده است[۱۴]که نشان از بازسازی بنای روی مرقد دارد.