(5)
سیادت (عزت مسلمانان) در قرآن و نهجالبلاغة
آقابابایى، عزتاللَّه
كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
دانشگاه آزاد اسلامى اراك
استاد راهنما: حجةالاسلام آشتیانى، محمّدرضا
استاد مشاور: حجةالاسلام راغبى، محمّدعلى
1376
120 ص
این تحقیق در نظر دارد كه با بررسى زمینههاى پیشرفت امّت اسلامى در زمان پیامبر اسلام و در قرون اوّلیه و تطبیق آن با علل عقبماندگى ملل مسلمان در قرون اخیر، با استفاده از قرآن كریم، نهجالبلاغة و احادیث شریف، میزان تأثیر این عوامل را در سیادت و عزّت مسلمانان و یا انحطاط آنان، تا حدّ امكان، مشخّص نماید. فصلهاى پنجگانه این پایاننامه، بیانگر این مطالب است.
موضوع مورد نظر در این تحقیق، بررسى علل و عواملى است كه موجب انحطاط و عقبماندگى مسلمانان شده و همینطور، عواملى كه باعث پیشرفت و عزّت و عظمت آنان در ابتداى دعوت اسلامى شد. طبیعى است كه در پرتو واقف شدن به چنین شناختى در نحوه تنظیم ارتباط در معاشرت فردى و جمعى و نهایتاً ارتباط با ملل غیر مسلمان - كه امروزه برخى از آنان خود را قیم جهان مىدانند - تغییراتى حاصل خواهدشد و حتّى زندگى روزمرّه انسانهاى آن جامعه، دچار تغییر و تحوّل اساسى شده، افراد نسبت به سرنوشت سایر همنوعان و جامعه خویش، احساس تعهّد و مسئولیتپذیرى بیشترى مىنمایند. همچنین شناسایى راههاى عقبافتادگى مىتواند به مثابه مشعلى فروزان، فرا روى انسانهاى به استضعاف كشیده شده، نورافشانى كند و آنان را به سرچشمههاى كرامت، عزّت و فضیلت، رهنمون شود. در واقع، این اشاره به گذشته افتخارآمیز در مدّتى خاص در گذشته، توأم با انحطاط در زمانى دیگر، نظارهاى به آینده روشن نیز خواهد بود.
در فصل اوّل كه با یك مقدّمه آغاز شده، نگارنده به بیان نكاتى از قبیل تاریخچه بحث، بیان مسئله، پرسشهاى تحقیقاتى، اهداف بحث، حدود و اهمّیت بحث و تعریف اصطلاحات پرداخته است. در فصل دوم نیز نگارنده با ذكر منابع مورد استفاده در تحقیق، سیر مطالعات خود را نشان مىدهد. در فصل سوم، روش، رهیافت ، طرح و فن تحقیق، توضیح داده شده است. فصل چهارم كه داراى چهار بخش است، به ارائه و تجزیه و تحلیل اطّلاعات پرداخته است و نخست، در بخش اوّل، ضرورت بحث از موضوع، سیادت از دیدگاه قرآن كریم، اختصاص عزّت و كبریا به ذات حق، و طلب عزّت از غیر خدا بررسى شده است. در بخش دوم پایاننامه نیز مباحثى از قبیل وضعیت امّت پیامبرصلى الله علیه وآله قبل از اسلام و عوامل پیشرفت مسلمانان، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. در بخش سوم، عوامل انحطاط مسلمانان شمرده شده كه در بین عوامل، به چهارده عامل عمده اشاره شده است. در بخش چهارم نیز زوال و انهدام تمدّنها از دیدگاههاى مختلف، بیان شده است در این زمینه، دیدگاه قرآن، نهجالبلاغة و سپس جامعهشناسان، مدّ نظر نگارنده قرار گرفته است. فصل پنجم، استنتاجات و پیشنهادهاى مربوط به عوامل پیشرفت و پسرفت مسلمانان مطرح شده و یك نتیجه كلّى از بحثهاى فصل قبل بیان شده است.
