المحاسن
« المحاسن»، به زبان عربى، تأليف ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد برقى، متوفاى 274 يا 280 ق، است. كتاب، مشتمل بر روايات متعدد و متنوع در موضوعات گوناگون است.
معرفى اجمالى
« المحاسن»، به زبان عربى، تأليف ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد برقى، متوفاى ۲۷۴ يا ۲۸۰ ق، است. كتاب، مشتمل بر روايات متعدد و متنوع در موضوعات گوناگون است.
شيخ صدوق، اين كتاب را يكى از منابع مورد اطمينان و مشهور در ميان فقهاى شيعه مىداند.
ابن ادريس، آن را يكى از اصول روايى مورد اعتماد شيعه مىخواند.
قاضى نور اللّه شوشترى، از آن، بهعنوان پنجمين كتاب معتبر شيعه و در رديف كتب اربعه سخن مىراند.
ساختار
كتاب، در دو جلد تنظيم شده است كه جلد اول آن، مشتمل بر پنج كتاب( به ترتيب داراى ۱۱، ۱۲۳، ۷۰، ۴۷ و ۴۹ باب) و جلد دوم، شامل شش كتاب( به ترتيب داراى ۱۳۰ روايت، ۳۹، ۱۲۷، ۲۰، ۶ و ۱۶ باب) مىباشد.
گزارش محتوا
كتاب محاسن از كتابهاى متعددى تشكيل شده است. كتابهايى كه در جلد اول گنجانده شده، به شرح زير است:
۱. كتاب القرائن: اين كتاب، شامل رواياتى است كه در آنها از امور سهتايى، چهارتايى... و دهتايى سخن به ميان آمده است، مانند:« ثلاث منجيات و ثلاث مهلكات...». همچنين از فضيلت خيرگويى و خيرجويى و سفارشهاى پيامبر و اهل بيت بحث شده است.
۲. كتاب ثواب الاعمال: اين كتاب، شامل رواياتى در باره پارهاى از اعمال نيك است، مانند پاداش حسن ظن به خدا، پاداش دوستى آل محمد، پاداش روزه و...
۳. كتاب عقاب الاعمال: اين كتاب، مشتمل بر رواياتى پيرامون كيفر پارهاى از اعمال ناپسند است، مانند كيفر كسى كه نماز را سبك بشمارد، كيفر كسى كه زكات را ترك نمايد، كيفر كسى كه مؤمنى را خوار و كوچك كند و...
۴. كتاب الصفوة و النور و الرحمة: اين كتاب، شامل رواياتى در باره آفرينش مؤمن، مقام و منزلت رسول خدا و اهل بيت آن حضرت و شيعيان آنان، دوستى و دشمنى در راه خدا و... است.
۵. كتاب مصابيح الظُلَم: اين كتاب، دربردارنده رواياتى در مورد عقل، معرفت، هدايت، حق خدا بر مردم، بدعت، قياس و رأى، حق عالم، حجتهاى خدا بر مردم و... است.
كتابهايى كه در جلد دوم ذكر شده، از اين قرار است:
۱. كتاب العلل: اين كتاب، شامل ۱۳۰ روايت پيرامون موضوعات گوناگون، از قبيل چگونگى اختلاف اصحاب پيامبر در مسح بر خفين، امر دنيا و آخرت و چگونگى معامله با هر كدام، ويژگى قرآن و تفسير آن، بيان علت و حكمت برخى از احكام و... است.
۲. كتاب السفر: اين كتاب، شامل رواياتى در باره سفر و امور مربوط به آن، از قبيل حق همسفر، توشه راه، آداب مسافر و... است.
۳. كتاب المآكل: اين كتاب، حاوى رواياتى پيرامون خوردنىها و آشاميدنىها و امور مربوط به آنهاست.
۴. كتاب الماء: اين كتاب، شامل رواياتى در باره آب و احكام مربوط به آن و... است.
۵. كتاب المنافع: اين كتاب، شامل رواياتى در باب استخاره، استشاره، قرعه و... است.
۶. كتاب المرافق: اين كتاب، شامل رواياتى در باره اسباب و ابزار زندگى، منزل، مركب، نظافت و... است.
