روش‌شناسی تفسیر «معارج التفکّر و دقایق التدبّر»
سلیمه رهبر ۱
چکیده
اساساً تفسیر، به دو شیوه ترتیبی و موضوعی نگاشته می‌شود که تفسیر ترتیبی خود دو گونه است: الف. بر اساس ترتیب مصحف موجود؛ ب. بر اساس ترتیب نزول.
تفسیر بر اساس ترتیب نزول، اوّلین بار از امام علی علیه السلام گزارش شده است. بعد از آن به وسیله دانشمندان اسلامی، همچون عبد القادر ملاحویش آل غازی ۲، محمّد عزّه دروزه ۳، و مهدی بازرگان (پا به پای وحی) نگاشته شده است. جدیدترین تفسیر در این نوع، در سال 2000 میلادی، به وسیله عبد الرحمان حَبَنکه المیدانی، به نام معارج التفکّر و دقایع التدبّر در پانزده مجلّد منتشر شده است. این تفسیر، فقط شامل سوره‌های مکّی می‌شود و در آخر جلد پانزده، نویسنده شروع به تفسیر اوّلین سوره مدنی (بقره) می‌کند که عمر او کفاف نمی‌دهد و به طور مختصر آن را تفسیر و شرح می‌دهد.
تفسیر وی، تفسیری است با رویکرد غالب اجتهادی _ عقلی که از روش‌های متعدّد دیگری در تفسیر تدبّری _ تحلیلی خود استفاده کرده است، از جمله تفسیر قرآن به قرآن، روش روایی، فقهی، علمی، بیان مباحث تاریخی، سؤال و پاسخ، نقد و انتقاد به مفسّران، آوردن اقوال مفسّران و ... که کمک می‌کند تفسیری تقریباً خوب و کامل ارائه کند.
برخی از پژوهش‌گران جدید نیز این حرکت را آغاز کرده‌اند و نمی‌توان گفت این شیوه، ابتکار مستشرقانی چون «نولدکه» و «بلاشر» بوده است. در این پژوهش، روش تفسیری معارج التفکّر و دقایق التدبّر بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها: تفسیر، ترتیب نزولی، حَبَنکه المیدانی، معارج التفکّر و دقایق التدبّر.
1.دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکدۀ علوم حدیث شهر ری.
2.بیان المعاذی علی حسب ترتیب نزول
3.التفسیر الحدیث ترتیب السور حسب النزول
